بزرگ از شدت نزع و روح خود از بدن و سؤال و جواب قبر در خواب صحبت كرده‌اند، زيرا علما قاصر نيستند، و ممكن است بخاطر اشتباهات معدود خود دچار سختى شده باشند.

ولى كفار زمان ما اگر نسبت به اصل دين قاصر شمرده شوند، نسبت به كردار مخالف عقل و وجدان خود مانند قتل نفس، دزدى، اذيت مردم، دروغ گفتن، و امثال آنها مسلماً مقصر و متعمد هستند و مستحق مجازات، بنابراين حكم عقل مانند حكم شرع براى استحقاق عقاب كفايت مى‌كند.

اين بحث سر دراز دارد، و ما بحث قاصر و مقصر را در كتابهاى مطبوع ديگر خود مفصلًا عنوان كرده‌ايم.

2- به استناد بعضى از احاديث گذشته‌[1] سؤال و جواب قبر از بخشى از عقايد، است، نه از اعمال و اخلاق. بنابراين مى‌توان راحتى برزخ فساق را قبول نمود. ولى كسانى كه از مرگ مجدد برگشته‌اند اكثرشان از كفار بوده‌اند كه بايد از عقايد آنان سؤال مى‌شد و مورد عذاب قرار مى‌گرفتند، كه نگرفته‌اند. مگر اينكه بگوييم قاصر بوده‌اند.

3- بهترين جواب در مورد اين افرادى كه گفته مى‌شود مجدداً از مرگ به زندگى برگشته‌اند[2] اينست كه بگوييم در فرض صحت حكايات مذكور، آنان نمرده بودند بلكه هنوز زنده بوده‌اند، زيرا دليل قاطعى بر مرگ واقعى آنان اقامه نشده است و انقطاع ناقص روح از

[1] - اين مضمون از روايات اهل سنت نيز بدست مى‌آيد.

[2] - و موضوع كتاب( زندگى پس از زندگى) نيز همين افراد و حالات آنان است.