3- «توحيدتدبيرى» كه تدبير كائنات توسط اراده خداوند ولو به واسطه ملائكه مدبّرات صورت مى گيرد.

4- «توحيدصفات» به عقيده همه شيعيان امامى و بعضى از اهل سنت صفات ذاتى خداوند مانند علم و قدرت و حيات و ... عين ذات خداوند است و تعدد در مرحله مفهوم و اسماء است.

5- «توحيدعبادى»؛ لااله الّاالله؛ هيچ معبودى جز «الله» (ممكن يا موجود) نيست. اين توحيد مورد اتفاق جميع مسلمانان است و هيچ اختلافى در آن وجود ندارد. منتهى براى محمدبن عبدالوهاب شبهه اى در معناى عبادت واقع شد كه از سوء اتفاق مشكله اى براى مسلمانان بوجود آمد. ما به اين شبهه قبلًا اشاره كرديم و در فصل بعدى تفصيل آن خواهد آمد. والله الهادى.

در قسم اول توحيد اختلافى ثابت نيست، عقل مشركين به مفهوم فلسفى واجب الوجود نمى رسد و در قسم دوم مجوس به دو خالق (خالق خير و شر) قايل شدند و بعضى از معتزله را نيز مى توان در اين مقام مخالف قلمداد نمود.

يك تناقض‌

خداوند عقل را راهنماى انسان قرار داده و بندگان را به كارگيرى آن تشويق كرده و كسانى كه از تعقل و تدبر و تفكر استفاده ننموده مذمت ميكند، امتياز انسان از حيوان به همين عقل است و ما وجود خدا را به عقل خود درك مى كنيم نه به نقل كه دور و تسلسل لازم مى آيد. عقل مى گويد: خداوند جسم ندارد، موجود مادى محدود نيست، احتياج بمكان‌