آخرت داراى حيات است كه كاملتر از كره زمين است‌ «وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ».

با ترقى علوم اين آيه مباركه محتاج تأليف يك جلد تفسير جداگانه است و در جاى ديگر ميفرمايد: «وَ الَّذِي قَدَّرَ فَهَدى‌».

2- هدايت طبيعى كه شامل زنده‌ها از قبيل گياهان و حيوانات و انسان ميشود، تمام اجسام نامى، روى قانون موزون خود نمو و رشد دارند و اعضاى بدن تناسب خاص بديع خود را حفظ ميكنند و بايد درين‌باره كتابها را مطالعه نمود.

3- هدايت غريزى كه مخصوص به حيوانات است مانند اعمال زنبور عسل و مورچگان و سائر حيوانات. گوسفند مادر، صداى بچه‌اش را از بين ده‌ها آواز بره‌هاى ديگر حتى در روز اول ولادت او تشخيص ميدهد، بسيارى از انواع حيوانات كارهاى محيّر العقولى را انجام ميدهند كه خداوند در غريزه آنها قرار داده است، حتى بعضى از دانشمندان براى آنها نوعى از ادراك قائل‌اند و حاضر نيستند بطور مطلق عقل را از آنها نفى كنند و اين قول درخور تأمل است.

4- هدايت عقلى كه به انسان و شايد به جن نيز مرحمت شده است كه در اعماق درياها با زيردريائيهاى خود ميروند و كرات بالا را مسخر كرده‌اند و دل ذرّه را شكافته و هنوز تكامل علمى آنان در متن طبيعت مرموز و پراسرار ادامه دارد.

5- هدايت تشريعى كه متوجه مكلفين است كه توسط انبياء و رسولان خدا ارائه شده است. كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ ...

هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‌».

ظاهرا مراد از هدايتى كه در آيه مباركه فوق‌ (اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ) آمده است همين هدايت تشريعى ميباشد هرچند كه احتمال اراده نوع چهارم نيز در بين است.