آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ»[1] همان آتش كه (در عالم برزخ) فرعونيان صبح و شام بر آن عرضه مى‌شوند.

شهداء در عالم برزخ‌

دسته دوم: شهدايى‌كه در راه خدا جان‌هاى‌شان را از دست داده‌اند. قرآن مجيد مى‌فرمايد: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» «فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»[2] آنان را مرده نپنداريد؛ بلكه آنان زندگانى هستند كه در نزد پروردگار خودشان رزق و روزى مى‌خورند. قرآن مجيد براى شهداء و آل‌فرعون، حيات برزخى قايل است كه به‌طور صريح دانسته مى‌شود.

از آيات مباركه قرآن حيات برزخى براى ساير مردم ثابت نمى‌شود؛ اگر قرار باشد براى ساير ارواح حيات برزخى قايل شويم، بايد به روايات معتبر و مورد اعتماد مراجعه شود، در قرآن چيزى از حيات ساير مردم در عالم برزخ دانسته نمى‌شود؛ ولى حيات برزخى براى اين دو دسته ثابت مى‌شود؛ يك آيه ديگر در مورد كسانى‌كه هجرت كرده‌اند، ولو شهيد هم نشده باشند نيز وجود دارد كه ممكن است انسان" شصت در صد" ادعا كند كه مهاجرين فى سبيل الله نيز حيات برزخى دارند؛ ولى در مورد ساير كفار معمولى، غير از سردم‌داران كفر آياتى در عدم حيات برزخى‌آنان دلالت دارد و تفصيل اين بحث در كتب كلامى اين‌جانب مذكور است.

روح شهيد خيلى قوى مى‌شود و حتى از محدوده زمان و مكان خارج مى‌گردد و در حريم خاص خدا قرار مى‌گيرد، شهيد افتخار مهمانى خدا را كسب مى‌كند و مى‌توان ادعا

[1] - غافر/ آيه 46

[2] آلعمران/ آيه 169 و 170