موصوف را نكره آورده است (دقت شود)

نكته قابل توجه‌

در اين سوره (سوره حمد) صفت رحمت و غضب به واجب الوجود مجرد غير مادى نسبت داده شده در حالى كه واجب الوجود داراى احساسات و عواطف نيست و لذا بايد رحمت رحمانى او را به ايجاد و افاضه وجود حسب مصلحت عمومى كائنات بدانيم و رحمت رحيميه او را شامل هدايت خاصه او راجع باصلاح مؤمنين و مغفرت گناهان و داخل نمودن به بهشت بدون توجه به احساسات و عواطف بشرى بپذيريم تا توحيد معقولى داشته باشيم و اين موضوع در پاره اى از صفات ثبوتيه فعليه آمده؛ بلكه حتى در صفات ذاتيه واجب الوجود مانند علم او نيز جارى مى‌شود نبايد علم او را صورت حاصله در ذهن بپنداريم كه او ذات بسيط مجرد است و صورت علميه در ذات او حلول نمى تواند تا تكثر به وجود آيد، خصوصاً كه صفات ذاتيه او طبق براهين قطعى عين ذات واجبه اوست و ذات او عين حقيقت وجود است.

بحث كردن از صفات ذاتى، فعلى حق تعالى بسيار دقيق است كه با اندك غفلت ميليارد ها درجه از معرفت صحيح او دور مى شويم. و واجب الوجود را- ناخود آگاه- ممكن الوجود تصور مى‌كنيم. (أين التراب و ربّ الارباب)

نگارنده نمى‌خواهد درتفسير صفات ذاتيه و فعليه حق بدون دليل قطعى عقلى يا دينى بر يك تفسير وجودى خاص تكيه كند، كه تأويل باطل است و ناروا، ولى تأكيد من بر جنبه سلبى است كه نبايد صفات ذاتيه و فعليه واجب الوجود به معانى اى كه در خود و ساير مخلوقات مى دانيم قياس كنيم.

فايده مهم‌

در بين مردم عوام مسلمان مشهور شده كه صراط پلى است بر روى جهنم كه مردم پس‌