و استثمار ارتباط مى گيرد.

عمده اختلاف استعداد هاى افراد است كه حكمت بالغه خالق حكيم آن را لازم دانسته است‌ «وَ اللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلى‌ بَعْضٍ فِي الرِّزْقِ ...» (النحل: 71)؛ آيا تساوى استعدادها با همسانى ذوقها و سليقه‌ها برابر است يا نه؟ اگر واقعاً اين دو (تساوى .. و همسانى ..) ملازمه حتمى و لاينفك داشته باشد،[1] حكمت اختلاف استعدادها روشن و ضرورى است؛ زيرا همسانى سليقه ها جلو ترقّى و اختصاص در علوم و ترقّى در صناعات متعدّد را مى‌گيرد و بالآخره سبب پسمانى إنسانها مى‌گردد. و چنانچه ملازمه فوق ثابت نباشد بايد براى ضروت اختلاف استعداد هاى إنسان كه تا حدى روشن است برهان قوى اقامه گردد.

فقدان علم در موقع ولادت‌

«وَ اللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ لا تَعْلَمُونَ شَيْئاً وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» (النحل: 78)؛ خداوند شما را از شكم‌هاى مادرانتان بيرون آورد در حالى كه هيچ چيزى را نمى‌دانستيد و براى شما گوش چشم و دل قرار داد تا شكر او بجا آوريد[2].

1- از حواس پنجگانه إنسان تنها قوه باصره و سامعه را بيان مى‌كند كه ظاهراً به علّت اهميت آن دو در حيات روزانه است.

2- دل از نظر علمى ادراك و احساسى ندارد. و تنها وظيفه و مسؤليت فيزى‌لوژى او تلمبه زدن خون و رسانيدن آن از طريق كانالهاى كثير بدن (رگها) به همه اعضاى بدن است و

[1] - حتّى اگر اين جدايى سليقه‌ها از تساوى استعدادها بتوسط نظام سياسى ممكن باشد.

[2] - ذكر زبان براى تشويق به تشكر خيلى مؤثّر است كه حكمت اهمال آن را در آيه نمى دانيم و اين كه روح و نفس ناطقه را ذكر نكرده ممكن است بگوييم كه مخاطب به اين خطاب( اخرجكم، لكم- لعلكم) همان روح است بدن جامد كه قابليت خطاب را ندارد. اگر اين جواب را بپذيريد در بسيارى از آيات مشكله حل مى‌شود.