زمره كاتبان وحى، مطرح نشده‌اند. برخى از محققان، كاتب بودنِ شمار بسيارى از اينان را تكذيب و رد كرده‌اند.[1] گويا پس از رحلت رسول خدا، رقابت‌هاى قبيله‌اى و بعدها تعصّب مذهبى در فضيلت‌تراشى براى برخى صحابه، نقش سترگى داشته و با توجه به اهميت و امتياز و افتخار كتابت قرآن، نام افرادى به اين عنوان در منابع، ثبت شده است.[2] براى نمونه، سعيد بن عاص بن سعيد، در سال سوم هجرت، متولد شد و براى عثمان در دوران خلافتش دبيرى مى‌كرد و جزو چهار نفرى بود كه براى استنساخ قرآن تعيين شدند.[3] شايد اين موجب شده است كه او را از كتّاب وحى به شمار آورند؛ در حالى‌كه او هنگام رحلت رسول خدا كمتر از نه سال داشت.[4] نيز ابوعبيده جرّاح، در گردآورى قرآن در زمان خليفه اول نقش داشته و از اين رو به عنوان كاتب وحى شناخته شده است.[5] نتيجه آن كه برخى را به سهو يا عمد كاتب پيامبر دانسته‌اند و از اين رو، بايد به ديده ترديد به اين نسبت نگريست.

كتابت وحى در مكه‌

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله سيزده سال در مكّه به دعوت اسلام مشغول بودند و در اين مدت، جمعاً 82[6] يا 86 سوره از قرآن در اين شهر نازل شد و بقيه آن، حدود 1600 آيه از 6236 آيه قرآن، مدنى است. با اين حال، در باره كتابت قرآن در مكه اطلاعات بسيار اندكى در منابع منعكس شده است. كاتبان وحى در اين شهر را على عليه السلام، ابوبكر، عمر، عثمان، ارقم بن ابى ارقم مخزومى، جهم بن قيس، حاطب بن ابى بلتعه، حاطب بن‌

[1]. تاريخ تحقيقى اسلام: ج 1 ص 70.

[2]. مكاتيب الرسول صلى الله عليه و آله: ج 1 ص 115؛ تاريخ قرآن، محمود راميار: ص 263

[3]. الإصابة: ج 1 ص 171.

[4]. إمتاع الأسماع: ج 6 ص 339.

[5]. سير أعلام النبلاء: ج 1 ص 8.

[6]. تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 33.