پژوهشى در باره ختم قرآن و مدّت آن‌[1]

واژه «ختم» در لغت، به معناى رسيدن به پايان هر چيز است. ختم به معناى «مُهر نهادن بر چيزى» و ختام به معناى «مُهر» نيز از همين ريشه است.[2] «ختم قرآن» در اصطلاح هماهنگ با مفهوم لغوى آن، به معناى قرائت قرآن كريم از آغاز تا پايان است. قرآن كريم از ختم سخنى به ميان نياورده، بلكه همگان را به قرائت به قدر ميسور فراخوانده است:

«فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ‌.[3]

به هر ميزان كه ممكن است، از قران بخوانيد».

بر پايه روايتى از امام صادق عليه السلام مراد از «ما تَيَسَّرَ» مقدار تلاوتى است كه قارى مى‌تواند با خشوع قلب و صفاى باطن بخواند:

ما تَيَّسَرَ لَكُم فيهِ خُشُوعُ القَلبِ وَ صَفاءُ السِّرِّ.[4]

تا آن جا كه خشوع قلب و صفاى باطن، همراهيتان مى‌كند.

كه طبعاً چنين قرائتى در حال نشاط روحى و شادابى انجام مى‌گيرد، نه از روى كسالت، خستگى و تكلّف.

عنوان «ختم قرآن» از صدر اسلام براى مسلمانان آشنا بوده است و پيامبر صلى الله عليه و آله،

[1]. اين پژوهش، به وسيله فاضل گرامى جناب آقاى حسين اشرفى، انجام شده است.

[2]. معجم مقاييس اللغة؛ لسان العرب: ماده« ختم».

[3]. مزمّل: آيه 20.

[4]. ر. ك: تفسير السلمى: ج 2 ص 357؛ مجمع البيان: ج 10 ص 169.