نكته‌

علّامه طبرسى قدس سره مى‌گويد: در خبر شايعى از پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است كه فرمود: «به جاى تورات، [سوره‌هاى‌] طِوال هفت‌گانه به من داده شد، و به جاى انجيل، [سوره‌هاى‌] مَثانى، و به جاى زبور، [سوره‌هاى‌] مِئون. همچنين به [سوره‌هاى‌]، مفصّل برترى داده شده‌ام». در روايت واثلة بن اسقع هم آمده است: «به جاى انجيل، [سوره‌هاى‌] مِئين به من داده شد، و به جاى زبور، [سوره‌هاى‌] مَثانى. همچنين فاتحة الكتاب و آيات پايانى سوره بقره، از زير عرش، به من داده شد و به هيچ پيامبرى قبل از من داده نشده‌اند. نيز [سوره‌هاى‌] مفصّل را پروردگارم به عنوان بخششى به من عطا فرمود».

«طُوَل هفت‌گانه»، عبارت‌اند از: بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف و انفال با توبه؛ زيرا اين دو (انفال و توبه) را «قرينَتَين (دو همنشين)» مى‌خوانند. به همين دليل، بين آن دو با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»، فاصله نيفتاده است. بنا به قولى، هفتمى، سوره يونس است. «طُوَل»، جمع «طُولى‌» است و «طولى‌»، مؤنّث «أطول» است. اين سوره‌ها را از آن جهت «طُوَل» گفته‌اند كه طولانى‌ترين سوره‌هاى قرآن اند.

امّا «مثانى»، عبارت اند از سوره‌هاى پس از هفت سوره طولانى، كه اوّلين آنها سوره يونس است و آخرينشان، سوره نحل. اينها را از آن جهت مَثانى گفته‌اند كه پس از سوره‌هاى طِوال مى‌آيند. گويا طُوَل، مبادى هستند و مَثانى، دومينِ آنها. «مثانى»، جمع «مَثنى‌» است، مانند معنى و معانى. فرّا مى‌گويد: واحد آن، «مثناة» است. بنا به قولى، مَثانى، عبارت است از «كلّيه سوره‌هاى قرآن، اعم از طِوال و قِصار آن، به دليل اين آيه شريف: «كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِيَ». اين قول، از ابن عبّاس است. علّت اين هم كه آنها را «مثانى» گفته‌اند، اين است كه خداوند سبحان، در آيات قرآن، مَثَل‌ها و حدود و فرائض را دو بار ذكر كرده است. به قولى، مثانى، در آيه شريف: «وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِي»، آيات سوره حمد است. اين قول، از امامان ما عليهم السلام روايت شده و حسن بصرى نيز همين را گفته است.