اسلامى آمده است و پس از واژه «قرآن» بيشترين كاربرد را براى اشاره به قرآن دارد.

بسيارى از مفسران، «كتاب» را در شمار اسامى اصلى قرآن كريم آورده‌اند؛[1] ليكن هر جا در قرآن يا حديث از اين كلمه براى اشاره به قرآن استفاده شده، قرينه مقالى يا مقامى در ميان بوده است. از اين روست كه در شمارى از آيات، مراد از «كتاب»، قرآن نيست؛ بلكه كتاب‌هاى آسمانى ديگر يا معانى ديگرى مراد است‌[2].[3]

4. ذكر

اين كلمه، مصدر از مادّه «ذ ك ر» است و در فرهنگ‌هاى لغت به معانى مختلفى مانند يادكرد (قلبى يا زبانى)، شرف و بزرگوارى آمده است؛[4] اما معناى اصلى مادّه «ذك ر»، تذكّر (در برابر غفلت و فراموشى) است‌[5] و هرگاه مراد از آن قرآن كريم باشد، به معناى «مذكّر» (به ياد آورنده) است. قرآن كريم بيش از شصت بار اين كلمه را به كار برده است‌[6] كه در بيش از بيست مورد آن، مراد، قرآن كريم است.

در احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام نيز گاه كلمه «ذكر» براى اشاره به قرآن آمده است، چنان‌كه امام صادق عليه السلام درباره آيه 44 سوره زخرف فرمودند:

«الذّكرُ القرآنُ؛

ذكر، قرآن است».[7]

5. مُصحَف‌

مصحف، صيغه اسم مفعول (باب افعال) از ريشه «ص ح ف» و در لغت به معناى‌

[1]. تفسير الطبرى: ج 1 ص 64؛ التبيان فى تفسير القرآن: ج 1 ص 17؛ تفسير الفخر الرازى: ج 2 ص 14.

[2]. براى نمونه ر. ك: مريم: آيه 30.

[3]. ر. ك: معالم المدرستين: ج 2 ص 13- 14.

[4]. العين: ج 5 ص 346؛ مفردات الفاظ القرآن: ص 328؛ القاموس المحيط و القابوس الوسيط: ج 2 ص 1071- 1072 ماده« ذكر».

[5]. التحقيق فى كلمات القرآن الكريم: ج 3 ص 318 ماده« ذكر».

[6]. ر. ك: المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الكريم: ص 347- 348.

[7]. ر. ك: الكافى: ج 1 ص 211 ح 5.