بررسى روايات نشان مى‌دهد هيچ يك از آنها به طور صريح بر رهيافت تحريف در قرآن دلالت ندارند.

3. ادله تاريخى مدعيان تحريف‌

چنان كه بيان كرديم از ميان ادله دوازده‌گانه محدّث نورى، پنج دليل را مى‌توان ادله تاريخى مورد ادعاى او برشمرد كه عبارت اند از: شيوه گردآورى قرآن؛ وجود مصحف امام على عليه السلام؛ وجود مصحف عبد اللَّه بن‌مسعود؛[1] وجود مصحف ابىّ بن كعب؛[2] حذف آيات به دستور عثمان.

در تحليل اين پنج دليل مى‌توان آنها را به سه دليل اصلى بازگرداند كه عبارت اند از: تدوين قرآن در دوران خلفا؛ وجود مصحف امير المؤمنين عليه السلام؛[3] وجود مصاحف صحابه. اكنون به بررسى اين سه دليل مى‌پردازيم:

يكم. تدوين قرآن در دوران خلفا

چنان كه در آغاز اين نگاشته اشاره شد، ابهام در تاريخ جمع و تدوين قرآن، از زمينه‌هاى شكل‌گيرى شبهه تحريف است. بر اين اساس، محدّث نورى در زمان نگارش كتابش بر اين باور بود كه چون قرآن در دوران خلفا و بدون نظارت معصوم جمع و تدوين شده، از دو جهت كاستى در آن راه يافته است: نخست آن كه شيوه گردآورى آيات قرآن با مراجعه به آنچه افراد بر روى ابزارهاى ساده نگاشته بودند يا با تكيه به محفوظات آنان، زمينه طبيعى از دست رفتن بخشى از آيات را فراهم مى‌سازد.

افزون بر اين، شواهد تاريخى نشان مى‌دهند كه عثمان برخى از آياتى را كه با

[1]. فصل الخطاب: 135- 143.

[2]. فصل الخطاب: ص 144- 148.

[3]. فصل الخطاب: ص 120- 124.