مفسّران، به رغم تأكيد بر مصونيت قرآن از هر گونه تحريف، در توقيفى بودن ترتيب آيات و سور، ترديد كرده‌اند.[1]

مسئله نخست: چگونگى شكل‌گيرى سوره‌ها

در مورد چگونگى تشكيل سوره‌ها و هويّت استقلالى آنها اين نكات، شايان توجه است:

1. قرآن از برخى اجزاى خود با واژه «سوره» ياد كرده است كه بى ترديد براى مخاطبان معاصرش معنا و مفهوم روشنى داشته است. روايت صفوان جمّال از امام صادق عليه السلام نيز به روشنى نشان مى‌دهد كه آغاز و پايان هر سوره، از طريق نزول مكرّر «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» مشخص شده است. متن حديث به نقل از تفسير العيّاشى چنين است:

وإِنَّما كانَ يُعرَفُ انقِضاءُ السُّورَةِ بِنُزُولِ «بِسمِ اللَّهِ»، ابتِداءً لِلأُخرى.[2]

پايان سوره، با نزول بسم اللَّه اوّل سوره ديگر معلوم مى‌شد.

اين معنا با آنچه از ابن عباس روايت شده، تقويت مى‌شود.[3]

2. قرائت سوره‌هاى گوناگون در نماز و غير آن از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله كه در روايات متعددى با همين نام كنونى سوره‌ها نقل شده است، نشان از وجود همين سوره‌ها در آن روزگار دارد. يكى از نقل‌ها مى‌گويد كه پيامبر صلى الله عليه و آله سوره نجم را در مكّه بر مشركان خواند و در پايان آن، سجده كرد كه دقيقاً منطبق با وضعيت فعلى سوره است.[4]

3. دليل سوم، دستور الهى به گذاردن يك آيه در جايى معيّن از سوره است. شيخ‌

[1]. الميزان فى تفسير القرآن: ج 12 ص 108، 121، 126-/ 129.

[2]. تفسير العيّاشى: ج 1 ص 19.

[3]. سنن أبى داوود: ج 1 ص 183؛ السنن الكبرى: ج 2 ص 42؛ تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 34. نيز، ر. ك: كنز العمّال: ج 2 ص 575، ج 2 ص 477.

[4]. ر. ك: الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 168؛ مسند ابن حنبل: ج 6 ص 92؛ سنن النسائى: ج 2 ص 177.