در حالى كه به روى خود نياوردم، يا اين كه آن صفحه‌اى را كه گناه و جرم او را در آن ثبت كرده بودم ورق زدم و به صفحه ديگر رد شدم. معناى پايانى، از ورق زدن كتاب گرفته شده، گويا كتاب خاطرات او را ورق زده است.[1] امام زين العابدين (ع) در معناى عبارت‌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ‌[2] فرموده است: «يعنى بخشش بدون عتاب».[3]

جايگاه عفو

نياز انسان به هم‌نوع خويش و ضرورت زندگى اجتماعى براى او از يك سو، و تفاوت‌هاى متنوع آنان با يكديگر از سويى ديگر، جايگاه و اهميت عفو و بخشش از خطاهاى يكديگر را نشان مى‌دهد؛ زيرا برقرارى رابطه دوستانه و صميمى بين هم‌نوعان بدون عفو و گذشت، امكان ندارد. در اين ميان، آيات فراوانى كه متضمن توصيه‌ها و راهكارهاى ايجاد رابطه صميمى و پايدار بين مؤمنان است، اهميت فراوان اين موضوع را از منظر قرآنى حكايت مى‌كند؛ مانند آياتى كه عفو و صفح را در تعاملات برادران ايمانى، بارها توصيه كرده است.[4] آيه ذيل يكى از آياتى است كه عفو را رفتارى خداپسندانه و با پاداشى بزرگ، معرفى كرده است:

وَ جَزاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ.[5]

[1]. ر. ك: الميزان فى تفسير القرآن، ج 12، ص 190؛ ترجمه تفسير الميزان، ج 12، ص 280 و ج 19، ص 516.

[2]. حجر: 85.

[3]. تفسير نور الثقلين، ج 3، ص 27؛ الأمالى، صدوق، ص 132، ح 121( به نقل از امام رضا).

[4]. بقره: 109: فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ‌؛ زخرف: 80: فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ.

[5]. شورا: 40.