راه رفتن با فروتنى‌

يكى از نشانه‌هاى فروتنى، در راه رفتن متجلى مى‌شود. قرآن كريم در باره اين رفتار فروتنانه مى‌فرمايد:

وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً.[1]

بندگان خداى بخشنده، كسانى هستند كه در روى زمين با فروتنى راه مى‌روند و چون نادانان آنان را مخاطب سازند، با آنها به ملايمت سخن گويند.

بر اساس ديدگاه مفسران، واژه «هوناً» حال يا صفت براى «مشى» (راه رفتن بندگان خدا) و به معناى راه رفتن با وقار و آرامش و تواضع است.[2] لذا در ضرب المثل عربى آمده است:

«إذا عزّ أخوك فهن؛

هر گاه دوستت به مقامى رسيد و عزّت يافت، تو تواضع كن».[3]

صاحب الميزان در تفسير اين آيه با اشاره به آيه قبل كه در باره كبر و غرور كفار برابر پروردگار و نپذيرفتن بندگى خويش است، نتيجه مى‌گيرد كه پس از آن آيه، به فروتنى مؤمنان اشاره شده است. بنابراين مؤمنان، هم نسبت به خدا تواضع و تذلل دارند و هم نسبت به مردم چنين‌اند. افتادگى و تواضعشان حقيقى است؛ يعنى نه نسبت به خدا استكبار مى‌ورزند و نه در زندگى برترى بر ديگران را خواستارند.[4]

[1]. فرقان: 63.

[2]. ر. ك: الكشاف، ج 3، ص 290 و 291؛ ترجمه جوامع الجامع، ج 4، ص 382؛ كنز الدقائق، ج 9، ص 420.

[3]. ترجمه جوامع الجامع، ج 4، ص 382.

[4]. ترجمه تفسير الميزان، ج 15، ص 331.