1. باور به زشتى رفتار

نخستين مؤلفه حيا آن است كه رفتارى كه فرد قصد انجام آن دارد، نزد او قبيح و ناپسند قلمداد شود يا اگر چنين باورى ندارد، اعتقاد به زشتى آن رفتار، در جامعه رايج و همگانى باشد. پس اگر عامل يا جامعه زشتى رفتار را نپذيرفته باشند، دليلى براى ترك آن وجود ندارد؛ زيرا در اين صورت هيچ كس به انجام آن عمل خُرده نمى‌گيرد و انجام‌دهنده آن را مذمّت و شماتت نمى‌كند.

2. اهميت آبرو و حرمت نفس‌

دومين مؤلفه حيا، مهم بودن آبرو و ترس از بى‌آبرويى نزد ديگران به سبب ملامت و سرزنش آنان است. تقريباً همه انسان‌ها آبرو و احترام خود را بيش از هر امر گران‌بهايى ارج مى‌نهند و براى حفظ آن هر تلاش و هزينه‌اى كه لازم باشد مى‌كنند. ازاين‌رو انسان هر مقدار احترام و اعتبار بالاترى داشته باشد، براى حفظ آن بيشتر اهميت مى‌دهد و مراقبت بيشترى مى‌كند. چنين كسى هرگز حاضر نيست با رفتار ناپسند، احترام خود را در جامعه از دست بدهد و آبروى خويش را ببرد. در مقابل، اگر انسان جايگاه اجتماعى پايينى داشته باشد و در محيط ناسالم رشد كرده با افراد بى‌آبرو همنشين باشد، حفظ آبرو و احترام خويش برايش چندان مهم نيست و به همين دليل از انجام كارهايى كه از نظر عرف يا شرع، قبيح و ناپسند است ابايى ندارد و پرهيز نمى‌كند.

3. باور به حضور هميشگى ناظر محترم‌[1]

سومين مؤلفه براى تحقق حيا، اعتقاد به و جود ناظر محترم است. در معناى لغوى «حيا» گفته شد: نگهدارى و انقباض نفس از كار زشت به‌

[1]. ر. ك: ص 119، پانوشت 3.