و اثبات عدم هماهنگى قرآن كنونى با قرآن عصر پيامبر صلى الله عليه و آله و در نتيجه، القاى شبهه تحريف، پى‌گيرى شده باشد، در حالى كه موضوع جمع قرآن، مسئله‌اى كاملًا متفاوت با موضوع تحريف قرآن است و ديدگاه‌هاى متفاوت در موضوع جمع قرآن، با مصونيت كامل قرآن از تحريف، سازگار است و حتى توقيفى يا اجتهادى بودن چينش قرآن، نقش مؤثرى در فهم و تفسير قرآن ندارد. از همين روست كه شمارى از مفسّران، به رغم تأكيد بر مصونيت قرآن از هر گونه تحريف، در توقيفى بودن ترتيب آيات و سور، ترديد كرده‌اند.[1]

مسئله اوّل: چگونگى شكل‌گيرى سوره‌ها

در مورد چگونگى تشكيل سوره‌ها و هويّت استقلالى آنها اين نكات، شايان توجه است:

1. قرآن از برخى اجزاى خود با واژه «سوره» ياد كرده است كه بى ترديد براى مخاطبان معاصرش معنا و مفهوم روشنى داشته است. روايت صفوان جمّال از امام صادق عليه السلام نيز به روشنى نشان مى‌دهد كه آغاز و پايان هر سوره، از طريق نزول مكرّر «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» مشخص شده است. متن حديث به نقل از تفسير العيّاشى چنين است:

وإِنَّما كانَ يُعرَفُ انقِضاءُ السُّورَةِ بِنُزُولِ «بِسمِ اللَّهِ»، ابتِداءً لِلأُخرى.[2]

پايان سوره، با نزول بسم اللَّه اوّل سوره ديگر معلوم مى‌شد.

اين معنا با آنچه از ابن عباس روايت شده، تقويت مى‌شود.[3]

[1]. الميزان فى تفسير القرآن: ج 12 ص 108، 121، 126-/ 129.

[2]. تفسير العيّاشى: ج 1 ص 19.

[3]. سنن أبي داوود: ج 1 ص 183؛ السنن الكبرى: ج 2 ص 42؛ تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 34. نيز، ر. ك: كنز العمّال: ج 2 ص 575، ج 2 ص 477.