بسيارى از مفسران مانند طبرى،[1] فخر رازى،[2] ابوالفتوح رازى‌[3] و شيخ طوسى،[4] فرقان را از نام‌هاى اصلى قرآن دانسته‌اند؛ ولى اين كلمه نام اختصاصى قرآن نيست و برخى واژه‌شناسان، آن را به معناى مطلق «كلام اللَّه» دانسته‌اند[5] و برخى ديگر به معناى هر چيز[6] يا هر كتابى آسمانى‌[7] كه ميان حق و باطل فرق نهد، از اين رو، براى ديگر كتاب‌هاى آسمانى نيز به كار مى‌رود؛ چنان‌كه در دو آيه از همين آيات بر تورات، كتاب آسمانى حضرت موسى عليه السلام اطلاق شده است: نخست آيه 53 از سوره بقره: «وَ إِذْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ الْفُرْقانَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ‌؛ به ياد آور زمانى را كه به موسى كتاب و فرقان داديم» و ديگر، آيه 48 سوره انبيا: «وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى‌ وَ هارُونَ الْفُرْقانَ‌؛ به موسى و هارون قطعاً فرقان داديم».

3. كتاب‌

كتاب، مصدر با معناى اسم مفعول، از ريشه «ك ت ب» است. لغت‌شناسان قديم، اين مادّه را به ضميمه كردن و جمعِ (به هم آوردن/ گردآوردن) دو يا چند چيز، نوشتن، واجب كردن، دوختن‌[8] و نظاير اينها معنا كرده‌اند؛ اما برخى لغت‌شناسان معاصر، معناى اصلى اين كلمه را تقرير و تثبيت خارجى چيزى مى‌دانند كه قصد شده، ولى صورت خارجى پيدا نكرده است. تقرير و تثبيت، گاه با جمع كردنْ‌

[1]. تفسير الطبرى: ج 1 ص 64.

[2]. تفسير الفخر الرازى: ج 2 ص 14.

[3]. روض الجنان: ج 1 ص 8.

[4]. التبيان فى تفسير القرآن: ج 1 ص 17.

[5]. مفردات ألفاظ القرآن: ج 2 ص 378 ماده« فرق».

[6]. مجمع البحرين: ج 3 ص 393؛ تاج العروس: ج 13 ص 396 ماده« فرق».

[7]. العين: ج 5 ص 148؛ تفسير بيضاوى: ج 2 ص 4 و ج 4 ص 205؛ البحر المحيط: ج 2 ص 394 ماده« فرق».

[8]. العين: ج 5 ص 341؛ مفردات الفاظ القرآن: ج 1 ص 423؛ لسان العرب: ج 1 ص 698؛ مجمع البحرين: ج 2 ص 152 ماده« كتب».