در فرضى هم كه در آيه 43 اين سوره بيان شد كه اگر خدا عدّه ظاهرى دشمن را در خواب به پيامبر (ص) نشان مى‌داد، بر اين مطلب كه زيادشمارى لشكر طرف مقابل، موجب تضعيف روحيه و سستى مى‌گردد، اشاره شده است. در آن بخش از آيه، به دليل اين كه كم يا زياد نشان دادن دشمن براى شخص پيامبر (ص) فرقى نداشت، خطاب به مؤمنان مى‌فرمايد: «اگر تعداد دشمن را فراوان نشان مى‌داد، مسلّماً سُست مى‌شديد و كارتان به اختلاف مى‌كشيد». نشانه‌هايى وجود دارد كه دست‌كم گروهى از مسلمانان، اگر از كم و كيف واقعى دشمن باخبر بودند، تن به درگيرى نمى‌دادند؛ ولى چون خدا اراده كرده بود تا اين جهاد رقم بخورد، دشمن را در خواب و بيدارى كم نشان داد،[1] تا جايى كه از ابن مسعود نقل شده كه گفت: به مردى كه در كنارم ايستاده بود، گفتم: آيا آنها هفتاد نفر هستند؟ گفت: تقريباً صد نفرند! تا اين كه يكى از آنها را اسير كرديم. وقتى تعدادشان را از او سؤال كرديم، جواب داد: حدود هزار نفريم![2]

6. تقويت «خدا- تسكينى»

مراد از اين روش، توجّه به حمايت الهى است كه در قالب نزول آرامش از جانب خداى سبحان بر بنده‌اى كه در موقعيت ناخوشايند قرار دارد، صورت مى‌گيرد. آرامش، از مهم‌ترين شاخصه‌هايى است كه به موفّقيت انسان كمك مى‌كند.[3]

لفظ «سكينه»، شش بار در قرآن آمده است كه بيشتر موارد آن، به جنگ‌ها ارتباط مى‌يابد و معناى آن، آرامش، سكون و وقار است و در برابر اضطراب و حركت به كار مى‌رود.[4] اين واژه، بر عدم اضطراب و تشويشِ انسان در كارها و ايستادگى در برابر حوادث پيچيده و مشكل دلالت دارد.[5] سكينه، حالتى فوق‌العاده روحى و موهبتى الهى است كه انسان در پرتو آن، مشكل‌ترين حوادث را هضم، و با وجود

[1]. نمونه، ج 7، ص 189.

[2]. الدر المنثور، ج 3، ص 189.

[3]. امدادهاى غيبى از نگاه قرآن، ص 44.

[4]. لسان العرب، ج 6، ص 313؛ النهايه، ج 2، ص 385؛ التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ج 5، ص 162- 165.

[5]. ترجمه تفسير الميزان، ج 2، ص 438.