در قرآن كريم، آياتى به چشم مى‌خورند كه بيانگر به كارگيرىِ روش يادشده براى تقويت پيامبر خدا (ص) و ديگر انبياى الهى است. خداى سبحان در جهت افزايش قدرت و نيروى پايدارى ايشان در برابر سخت‌ترين مشكلات و مقابله با هجمه دشمنان آنان- كه گاه در قالب نقشه‌هاى شيطانى و گاه به شكل جنگ و مبارزه نظامى صورت مى‌گرفت-، با تعابير گوناگون به حمايت از آنان پرداخته است. در ادامه، به برخى از اين تعابير اشاره مى‌گردد.

يك. ولايت‌

واژه‌هاى ولايت، ولى، مولا، اولياء و امثال آن، از ماده «و ل ى» اشتقاق يافته‌اند.[1] اين واژه در اصل به معناى واقع شدن چيزى در پى چيز ديگر، با وجود ارتباط خوب يا بد ميان آنها[2] و بر طرف شدن هر نوع واسطه غير هم جنس از بين آن دو است.[3] بنا بر اين، وجود ارتباط تنگاتنگ بين دو چيز براى تحقّق مفهوم «ولايت»، ضرورى است.[4] ولايت خدا بر بندگان- كه مورد بحث ماست-، به دو نوع تقسيم مى‌شود. رابطه و اتّصال خدا به بنده، گاه عمومى است كه همه افراد را شامل مى‌شود و گاه به گونه‌اى است كه تنها شامل حال برخى از افراد مى‌شود.[5] به عبارت ديگر، خداوند نسبت به بندگان، داراى دو نوع ولايت است: «ولايت عامه» و «ولايت خاصّه»،[6] يا به تعبير برخى مفسّران، «ولايت پاداش».[7]

[1]. ماده« ولى» همراه با مشتقاتش 231 مرتبه در قرآن تكرار شده است.

[2]. التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ج 13، ص 202.

[3]. مفردات الفاظ القرآن، ص 885.

[4]. از آن جا كه ايجاد ارتباط، دوسويه و متقابل خواهد بود، پس كلمه« ولى» بر هر دو طرف ولايت( ولى و مولّى عليه) اطلاق مى‌شود. اين است كه در گروه زيادى از آيات، با اين كه ولايت خدا بر مؤمنان( سوره بقره، آيه 257؛ سوره آل‌عمران، آيه 68؛ سوره محمّد، آيه 11)، پرهيزكارن( سوره انفال، آيه 34؛ سوره جاثيه، آيه 19)، صالحان( سوره اعراف، آيه 196) و رزمندگان( سوره آل عمران، آيه 122؛ سوره انفال، آيه 40) بيان شده است، امّا در آيات ديگرى، مؤمنان نيز به عنوان« اولياء الله» معرفى شده‌اند( سوره يونس، آيه 62) اين كه مؤمنان، ولى خدا هستند، به اين معناست كه ميان آنان و خدا حائل و فاصله‌اى نيست( تفسير نمونه، ج 8، ص 333) و آنان با اطاعت و بندگى خداى تعالى به او نزديك مى‌شوند( ترجمه جوامع الجامع، ج 3، ص 79).

[5]. در پرتو ولايت، ص 291.

[6]. تفسير نمونه، ج 21، ص 430.

[7]. توحيد در قرآن، ص 437.