كريمانه،[1] انجامش جايز خواهد بود: (وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ‌)[2] و در هر دو صورت موجب، افزايش توان بردبارى.

به هر حال، چه در قالب تكليف شرعى و چه به عنوان يك حقّ شخصى، اين عمل موجب تقويت روحيه شخص مقابله كننده و كاهش فشار روانى است. چنانچه در آيات دوازدهم تا پانزدهم سوره مبارك توبه ابتدا به مسلمانان فرمان داده شده است تا در صورت پيمان‌شكنىِ مشركان و قصد تجاوز آنان، به مقابله با آنان بپردازند و با سردمدارانشان نبرد كنند. سپس يكى از نتايج اين مقابله به مثل، تشفّى دل‌هاى مؤمنان و فرو نشستن خشم آنان بيان شده است:

(وَ إِنْ نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ ...\* ... قاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَ يُخْزِهِمْ وَ يَنْصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَ يَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ‌\* وَ يُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ ....[3]

و اگر پيمان‌هاى خود را پس از عهد خويش بشكنند، و آيين شما را مورد طعن قرار دهند، با پيشوايان كفر پيكار كنيد ... با آنها پيكار كنيد، كه خداوند آنان را به دست شما مجازات مى‌كند و آنان را رسوا مى‌سازد و سينه گروهى از مؤمنان را شفا مى‌بخشد و خشم دل‌هاى آنان را از ميان مى‌بَرَد!).

در اين آيات، مبارزه با سردمداران پيمان‌شكن كفر كه به عنوان مقابله به مثل با آنان تجويز شد، شفابخش سينه دردمند مؤمنان صدر اسلام و فرونشان شعله‌هاى خشم آنان- كه جريحه‌دار و آكنده از رنج و آزار مشركان و خشمناك از تجاوز آنان بود-، دانسته شده است.[4]

در آيه 38 سوره مبارك هود نيز از قول نوح (ع) و پيروانش كه به هنگام ساخت كشتى، از ناحيه دشمنانشان مورد تمسخر واقع شده بودند، مى‌خوانيم كه به گروه مسخره‌كنندگان گفتند:

[1]. وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ‌)( سوره فصلت، آيه 34).

[2].( و هر گاه خواستيد مجازات كنيد، تنها به مقدارى كه به شما تعدّى شده كيفر دهيد! و اگر شكيبايى كنيد، اين كار براى شكيبايان بهتر است)( سوره نحل، آيه 126). نيز، ر. ك: سوره فصّلت، آيه 40.

[3]. سوره توبه، آيه 12- 15.

[4]. تفسير راهنما، ج 7، ص 37 همراه با اضافات.