ب- برترى‌

از ديگر فضيلت‌هاى درونى كه توجّه به آن، موجب كاهش فشار روانى مى‌گردد، توجّه دادن به اين حقيقت است كه شخص مؤمن به واسطه ايمان به خداى اعلى، مقامش از ديگر افراد، بالاتر است. بالاتر بودن رتبه، به انسان، نيرو مى‌بخشد. پس در موقعيت‌هاى سخت به او كمك مى‌كند تا با مهارت بيشترى به كنترل و مديريت آنها بپردازد و از كمبودها دچار نگرانى نشود.

قبل از بررسى آيات مربوط به اين بخش، بيان اين نكته ضرورى است كه برترى و اعتلا، گاه به صورت «وهمى» و غير واقعى است، به اين صورت كه شخص به پندار خويش، خود را داراى برترى بداند و گمان كند كه نسبت به ديگران جايگاه بالاترى دارد؛ امّا در واقع، جايگاهى پست و پايين‌ترى دارد. برترى و علوّى كه فرعون در عبارت (فَقالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى‌)[1] براى ربوبيت واهىِ خود تصوّر مى‌كرد، از اين نوع است. گاهى نيز اعتلا، «واقعى» است به اين كه شخص در حقيقت از لحاظ امكانات مادى يا مقامات معنوى، بالاتر باشد.[2] هر چند اعتلاى وهمى از آن جهت كه ادّعايى بيش نيست و معمولًا همراه با خودبينى و تكبّر مى‌آيد، نكوهيده است؛ اما همين برترى غير واقعى نيز مى‌تواند در حدّ خود در تقويت روحيه و افزايش نيرو اثرگذار باشد. چنانچه عكس آن، يعنى حقارت و خودكم‌بينى نيز، حتى در صورت توهّم و غير واقعى بودن آن، در تضعيف روحيه و كاهش توان، اثرگذار است. چه بسا افرادى كه در ميدان مبارزه، با پايينْ ارزيابى نمودن جايگاه و توان خود، اوّلين قدم را در شكست و ضعف خويش برمى‌دارند. هنگامى كه انسان بپذيرد نيروى حريفش از او بالاتر است، همين امر، موجب خواهد شد كه روحيه‌اش را از دست بدهد و از ادامه مبارزه مأيوس شود و سرانجام، شكست را متحمّل شود؛ امّا اگر جايگاه واقعى‌اش به او گوشزد شود و برتر بودنش را باور نمايد، حتّى اگر در ظاهر نيز شكست بخورد، باز دچار نوميدى نمى‌گردد و از پيامدهاى منفى موقعيت پيش‌آمده در امان خواهد بود.

[1]. سوره نازعات، آيه 24.

[2]. ر. ك: تسنيم، ج 15، ص 604.