3. تقوا

يكى ديگر از عوامل عزتْ تقوا، خداترسى و خويشتن‌دارى در برابر گناهان و امتناع از اطاعت غيرِ خداست. انسانِ باتقوا، در برابر هر آنچه غير خداست آزاد است؛ نه اسير هواى نفس خويش است و از آن اثر مى‌پذيرد، و نه در برابر خواسته‌هاى همنوعان منقاد است. او صرفاً خشنودى خدا را معيار قرار مى‌دهد و اگر از بنده او نيز اطاعت كند، در جهت فرمان خداوند و فقط به منظور جلب خشنودى اوست؛ بنابراين در برابر غير خدا عزيز است. به همين دليل از پيامبر اكرم (ص) روايت شده است كه فرمود:

«من اراد عزّاً بلا عشيرة فليتق الله؛[1]

هر كس خواستار عزت است، بى آنكه فاميلى داشته باشد، تقواى خدا پيشه كند». امام على (ع) نيز مى‌فرمايد:

«لا عزّ اعزّ من التقوى؛[2]

هيچ عزتى برتر از عزتِ حاصل از پرهيزگارى نيست».

4. توكل‌

يكى از عوامل عزت نفس يا احساس خودتوانمندى، توكل است. مؤمنى كه به حقيقتِ معناى توكل دست يافته و خدا را يگانه مؤثر در عالم امكان مى‌داند، براى دستيابى به اهداف كوچك و بزرگ خويش، از هر آنچه غير اوست چشم فرومى‌بندد، و با توكل بر خداى بزرگ، به توان خويش اعتماد و حركت مى‌كند. بنابراين توكل ضمن ايجاد يأس و نااميدى از مخلوق، بر اعتماد فرد به توان خدادادش مى‌افزايد و به پشتوانه حمايت پروردگار، تلاش خود را آغاز مى‌كند و افزودن يارى خدا بر توان خداداد، خود را در زمزه نيرومندترينِ افراد براى رسيدن به هدفش خواهد يافت. حقيقتى كه پيامبر (ص) در بيان نورانى‌اش تصريح كرده است:

من احب ان يكون اقوى الناس فليتوكل على الله تعالى.[3]

هر كس مى‌خواهد نيرومندترينِ مردم باشد، بر خداى بزرگ توكل كند.

كسى كه راه درستى انتخاب كرده باشد، با توكل هرگز شكست نخواهد خورد:

امام باقر (ع):

من توكل على الله لا يغلب و من اعتصم بالله لا يهزم.[4]

[1]. الفردوس: ج 3 ص 593 ح 5862.

[2]. نهج البلاغة، حكمت 371.

[3]. منتخب ميزان الحكمة: ج 2 ص 1086 ح 6707.

[4]. همان: ص 1088 ح 6710.