و- تفسير جامع‌

تفسير جامع، به تفسيرى گفته مى‌شود كه مفسّر، از تمامى منابع معرفتى و قواعد تفسيرى در حوزه‌هاى مربوط بدان بهره بَرَد تا به كشف مراد خداوند برسد. طرفداران اين روش، بر اين عقيده اند كه هر يك از روش‌هاى گذشته اگر به تنهايى و انحصارى براى كشف مراد و تفسير كتاب اللَّه به كار گرفته شود، ناقص است و يك تفسير، تنها در صورتى از كمال و جامعيت برخوردار است كه از همه آنها بهره بَرَد.

برخى از پژوهشگران علوم قرآنى به درستى گفته‌اند:

صحيح‌ترين و جامع‌ترين روشى كه هر مفسّر مى‌تواند با پيروى از آن به درك حدّ اكثر معارف و علوم قرآن نايل گردد، روشى است كه بر اساس استفاده هر چه بيشتر از امكانات سه‌گانه «قدرت تفكّر و تدبّر، مقدّمات علمى تفسير و ارتباط با مجارى وحى» استوار باشد. و همان‌طور كه گفته شد، هر چه اين امكانات، بيشتر و بهره‌بردارى از آنها فزون‌تر باشد، ميزان درك حقايق و معارف قرآن نيز به همان اندازه، بيشتر و پربارتر خواهد بود.[1] به نظر مى‌رسد كه پيش‌فرض‌هاى اين روش تفسيرى از اين قرارند:

يك. انسان براى پى بردن به حقايق و كشف مجهولات خود، چهار

[1]. مبانى و روش‌هاى تفسيرى، عباسعلى عميد زنجانى: ص 387.