پژوهشگران مسلمان، آن را دنبال كردند و هنوز نيز از موضوعات تازه و قابل توجّه به شمار مى‌رود. مرورى بر نوشتارهاى يك‌صد سال اخير نشان مى‌دهد كه عمده‌ترين تلاش‌ها در زمينه جريان‌شناسى تفاسير و كشف و ضبط روش‌ها و گرايش‌ها از اين قرارند:

1. مذاهب التفسير الإسلامى‌[1]

اين كتاب، نخستين اقدام در جهت جريان‌شناسى تفاسير مسلمانان است. در اين كتاب، تفاسير اسلامى چنين تقسيم شده‌اند: يك. تفسير به مأثور؛ دو. تفسير در پرتو عقيده؛ سه. تفسير در پرتو تصوّف؛ چهار. تفسير در پرتو فرقه‌هاى دينى؛ پنج. تفسير در پرتو تمدّن اسلامى.

2. التفسير و المفسّرون‌[2]

اين كتاب، دومين اثر در اين زمينه به شمار مى‌رود.[3] ذهبى در اين كتاب، روش‌هاى تفسيرى را اين گونه دسته‌بندى كرده است: يك.

تفسير مأثور؛ دو. تفسير به رأى (اعم از جايز و مذموم).

وى تفسير به رأى مذموم را تفسير فرقه‌هاى اسلامى مى‌داند و اين‌

[1]. اين كتاب به سال 1920 م، توسط گلدزيهر( 1850- 1921 م) شرق‌شناس يهودى مجارستانى تأليف گرديد و يك‌بار در سال 1944 م، توسط على حسن عبد القادر به زبان عربى ترجمه شد و بار ديگر در سال 1954 م، دكتر عبد الحليم نجار، آن را ترجمه و منتشر كرد و سپس در سال 1383 ش، به زبان فارسى درآمد.

[2]. نوشته محمّد حسين ذهبى( 1915- 1977 م).

[3]. ذهبى اين اثر را در سال 1946 م، جهت دريافت رتبه استادى به دانشگاه الأزهر ارائه كردو در سال 1961 م، در سه جلد، وارد بازار نشر شد.