احاديث امامان اهل بيت عليهم السلام را در باره مهدى باز مى‌گويد؛[1] امّا از نكته‌هاى در خور تأمل در رهيافت سمنانى، تأكيد فراوان او بر بهره‌مندى مهدى عليه السلام از مواريث خَلقى، خُلقى و معنوى پيامبر صلى الله عليه و آله، يا به تعبير وى، از هر سه نطفه صلبى، قلبى و زبان سرِّ رسول صلى الله عليه و آله است؛ چيزى كه، به اعتقاد وى، در هيچ يك از امامان يازده‌گانه پيش از مهدى سابقه ندارد. مهدى موعود از اين جهت، داراى ويژگى‌ها و خصايص اخلاقى معنوى و عرفانى ويژه‌اى خواهد بود.

سمنانى در مجلس 23 از چهل مجلس كتابش،[2] آن جا كه در باره اهل بيت عليهم السلام سخن مى‌گويد، مهدى را امام و صاحب علوم غريبه و داراى همه مقاماتى مى‌شمارد كه امامان اهل بيت عليهم السلام داشته‌اند[3].[4]

تحليل و جمع بندى‌

1. اين رويكردهاى سه‌گانه در طول ده قرن، يعنى از قرن چهارم تا پانزدهم، شكل‌

[1]. گفتنى است كه صوفيان اهل سنّت، همچون قُشيرى و سنايى و عطّار و مولوى و رزبهان بقلى و عبد القادرگيلانى و سيوطى و سخاوى و مناوى، اعتبار و احترام فوق العاده‌اى براى امامان اهل بيت عليهم السلام و سخنان آنان قائل‌اند و از ميان آنها، گروهى كه با عنوان« سنّيان دوازده امامى» شناخته مى‌شوند، از قبيل: ابراهيم حمويى( مؤلّف فرائد السمطين) و معين الدين حوينى( مؤلّف نگارستان) و عمر بن شجاع الدين موصلى( مؤلّف النعمى المقيم) و شَبراوى( مؤلّف الإتحاف)، امامان اهل بيت را« امام» و معصوم» نيز مى‌دانند، اگر چه خلافت و حكومت را شأنى جدا از امامت( ولايت كلّيه الهيه) و از حقوق و شئون مردم و واگذار شده به آنان مى‌شمارند( ر. ك: تاريخ تشيّع در ايران، رسول جعفريان: ص 841).

[2]. العروة لأهل الخلوة و الجلوة: ص 35.

[3]. براى گزارش ديدگاه‌ها و عقايد عرفا و صوفيان از مقاله« گونه‌شناسى انديشه موعود در عرفان و تصوف اسلامى»، اثر محمّد نصيرى، چاپ‌شده در كتاب گونه‌شناسى انديشه منجى موعود در اديان( ص 361- 408) بهره برده‌ام.

[4]. آثار ديگرى نيز با روش عرفانى- صوفى در موضوع مهدويّت نگاشته شده است؛ از جمله: