گفتنى است كه ابن جوزى در ابتداى سخن خويش گفته است كه دستيابى به مدلول اصلى سخن پيامبر صلى الله عليه و آله و فهم آن، ممكن نيست.[1]

نقد نظريّه چهارم‌

اشكال‌هاى اين نظريّه، عبارت اند از:

1. خلفاى چهارگانه، از عنوان دوازده خليفه خارج شده‌اند و هيچ استدلالى بر آن ارائه نشده است.

2. در متون اهل سنّت، دوران خلافت پيامبر صلى الله عليه و آله تا سى سال پس از ايشان دانسته شده است. پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده است:

الخِلافَةُ فى امَّتى ثَلاثونَ سَنَةً ثُمَّ مُلكٌ بَعدَ ذلِكَ.[2]

خلافت، در امّت من، سى سال است. سپس، بعد از آن، سلطنت است.

در حالى كه اين نظريّه، خلافت را بعد از سال 60 هجرى (مرگ معاويه) تصوير كرده است.

3. روايت «اثنا عشر خليفة (دوازده خليفه)»، در مقام ستايش از اين افراد است.

طبيعى است كه اين ستايشگرى نمى‌تواند شامل بنى اميّه گردد كه جنايات متعدّدى را نسبت به اسلام و مسلمانان و جامعه اسلامى مرتكب شده‌اند، علاوه بر اين كه احاديث فراوانى نيز در مذمّت آنها صادر شده است.[3]

4. حَكَم بن ابى العاص و پسر او مروان بن حكم، به دستور پيامبر صلى الله عليه و آله به جرم «نفاق» از مدينه تبعيد شدند. آيا عجيب نيست كه او را جزو اصحاب پيامبر بشمُرند

[1]. ر. ك: فتح البارى: ج 13 ص 212.

[2]. سنن الترمذى: ج 4 ص 503 ح 2226، سنن أبى داوود: ج 4 ص 211 ح 4646- 4647، مسند ابن حنبل: ج 8 ص 213 ح 21978، السنن الكبرى‌، نسايى: ج 5 ص 47 ح 8155، صحيح ابن حبّان: ج 9 ص 35 ح 6657، سلسلة الأحاديث الصحيحة: ج 1 ص 742 ح 459.

[3]. ر. ك: الغدير: ج 8 ص 248، المسائل الخلافيّة: ص 31- 35.