بى ترديد، سياسى بودن مضمون حديث در عدم نقل آن توسّط اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله، مؤثّر بوده است. از اين رو، عدم شهرت نقل آن از طرق مختلف، بر بى‌توجّهى صحابيان به اين موضوع مهم، دلالت ندارد.

2. زمان و مكان صدور حديث‌

در صحيح مسلم‌، سخن پيامبر صلى الله عليه و آله در باره خلفاى پس از خود، مربوط به روز جمعه‌اى است كه شخصى به نام اسلَمى سنگسار شد[1] و چون اين واقعه در مدينه اتّفاق افتاده،[2] مى‌توان گفت كه مكان سخن پيامبر صلى الله عليه و آله، مسجد مدينه بوده است؛ امّا مسند ابن حنبل‌، زمان صدور اين حديث را عرفه و مكان آن را سرزمين عرفات‌[3] ذكر كرده است و در گزارشى ديگر، مكان صدور آن را مِنا مى‌داند.[4]

با تأمّل در متن گزارش‌هايى كه مربوط به اين واقعه است، به نظر مى‌رسد كه جابر بن سَمُره، تنها يك واقعه را بيان مى‌كند و با توجّه به ويژگى‌هاى اختصاصى موجود در متن، احتمال تعدّد واقعه، بعيد است.

3. اختلاف در متن احاديث‌

متن حديث جابر بن سَمُره، به گونه‌هاى مختلفى گزارش شده است. در بيشتر گزارش‌ها «اثنا عشر خليفة (دوازده خليفه)»، در صحيح البخارى‌ «اثنا عشر أميراً (دوازده امير)»[5] و در گزارش‌هاى ديگر، «اثنا عشر إماماً (دوازده امام)»،[6] «اثنا عشر

[1]. ر. ك: ص 334 ح 113.

[2]. اسد الغابة: ج 5 ص 6.

[3]. ر. ك: ص 336 ح 116 و مسند ابن حنبل: ج 7 ص 424 ح 20959 و 20960 و ص 418 ح 20922. اين‌جريان در حجّة الوداع اتّفاق افتاده است.

[4]. ر. ك: ص 336 ح 116.

[5]. ر. ك: ص 340 ح 123.

[6]. ر. ك: ص 359( روايات« دوازده امام»).