بأصحابه، و فى اخرى أنّه قال ذلك بغدير خمّ، و فى أُخرى أنّه قال [ذلك‌] لمّا قام خطيباً بعد انصرافه من الطائف‌[1] كما مرّ، ولا تنافى، إذ لا مانع من أنّه كرّر عليهم ذلك فى تلك المواطن و غيرها اهتماماً بشأن الكتاب العزيز و العترة الطاهرة.[2]

بدان كه حديث «تمسّك به ثقلين»، طرق زيادى دارد و از بيست و چند صحابى، نقل شده است. طرق فراوانى هم در صفحات گذشته ذكر شد .... در برخى از اين طرق، آمده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله آن را در سرزمين عرفات در حجّة الوداع گفت. در برخى ديگر آمده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله آن را در مدينه به هنگام بيمارى‌اش، وقتى كه اتاقش آكنده از اصحاب بود، فرمود. در پاره‌اى از آنها آمده كه آن را در غدير خُم گفته است. در برخى ديگر گفته شده كه پيامبر صلى الله عليه و آله هنگام بازگشت از طائف، به سخنرانى ايستاد و در آن جا فرمود. البتّه ميان اينها منافاتى وجود ندارد؛ چرا كه معنى ندارد كه پيامبر صلى الله عليه و آله به خاطر توجّه ويژه‌اش به كتاب خدا و عترت، آن را در جاهاى ياد شده و جاهاى ديگر، بارها گفته باشد.

پنج. مقصود از «عترت» و «اهل بيت»

پيامبر خدا در تبيين آيه تطهير، شخصاً مقصود از «عترت» و «اهل بيتِ» خود را بيان كرده است، به گونه‌اى كه جاى هيچ گونه ابهام و ترديد و يا تفسير و تأويلى نيست.

بى شك، در حديث ثقلين نيز كه ايشان در آن، اهل بيتِ خود را همتاى قرآن به امّت معرّفى مى‌نمايد، «اهل بيت»، همان كسانى هستند كه آيه تطهير در باره آنان نازل شده است.

[1]. اين مطلب را در منابع نيافتيم و شايد اشاره به سخن عبد الرحمان بن عوف باشد كه مى‌گويد: پيامبر صلى الله عليه و آله پس‌از شبيخون به طائف فرمود:« أيُّها الناسُ! إنّى فَرَطٌ لَكُم وَ اوصيكُم بِعِترَتى خَيراً و إنَّ مَوعِدَكُمُ الحَوضُ؛ اى مردم! من بر شما پيشى مى‌گيرم و شما را نسبت به عترتم سفارش مى‌كنم. به درستى كه وعده‌گاه شما، نزد حوض است»( مسند أبى يعلى: ج 1 ص 393 ح 856، المستدرك على الصحيحين: ج 2 ص 131 ح 2559، تاريخ دمشق: ج 2 ص 368 ح 867، المطالب العالية: ج 4 ص 56 ح 3949؛ الأمالى، طوسى: ص 504 ح 1104، المناقب، كوفى: ج 1 ص 488 ح 395).

[2]. الصواعق المحرقة: ص 150.