به عبارت ديگر، هر آيين و مذهب بايد اصول فكرى خويش را بر اساس مبانى تفكر خود سامان دهد و بتواند معتقدان خود را، كه مخاطبان اصلى‌اش هستند، اقناع كند و آن گاه در مقام رفع شبهات مخالفان، از دو منظر به پاسخگويى بپردازد:

الف. پاسخگويى به معتقدان خود بر اساس باورهاى درونى مذهبى.

ب. پاسخگويى به غيرمعتقدان به آن مذهب بر اساس باورهاى مشترك.

ما در اين مجموعه در صدد پاسخگويى به مخاطبان دسته دوم نيستيم؛ زيرا جاى چنين مباحثى در مبحث امامت عامه و خاصّه است.

ب- گزاره‌هاى تاريخى مهدوى‌

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و امامان اهل بيت عليهم السلام، با اين كه حجّت‌هاى الهى هستند و از ناحيه پروردگار متعال به اين مقام منصوب شده‌اند، حياتى زمينى و تاريخ‌مند دارند. آنان در ميان مردمان زيسته و با آنان نشست و برخاست داشته‌اند. حوادث زمانه آنان و اصحابشان را گاه به بلا و مصيبت دچار ساخته و گاه طعم رفاه و آسايش را بدانها چشانده است. از اين بُعد، آنان مخلوقاتى ويژه‌اند كه از اوج ملكوت به اين كره خاكى و در ميان مردمان عادى قدم نهاده‌اند و با معيارهاى الهى خود به مثابه الگوى‌هايى شايسته در ميان افراد بشر زيسته و نيازهاى هدايتى‌آنان را پاسخ گفته‌اند.

ويژگى‌هاى خاص معصومان با الگو بودن آنان منافاتى ندارد. آنان اگرچه در قله‌اى دست نيافتنى براى ما حضور دارند، راهنمايان مسير هدايت و تكامل‌اند و بندگان را به مراحل بالاتر راهنمايى مى‌كنند. به هر روى هيچ كس را ياراى هماوردى با آنان، و اميد دستيابى به مقام ايشان نيست.

حضور آن ذوات مقدس در اين دنياى خاكى يادآور تعبير زيباى حافظ است:

سخن و فعل آنان در دوران حيات دنيوى‌شان، سنّت محسوب مى‌شود و اعتبار و حجيّت دارد؛ ولى گزارش‌هاى تاريخى از اين سنّت بايد از منظر تاريخى‌