2. رهيافت عرفانى- معنوى به مهدويّت‌

برخى از مستشرقان آموزه مهدويّت را به لحاظ تأثيرات عرفانى و معنوى آن در هدايت انسان و جامعه به كمال، بررسيده و ارزيابى كرده‌اند. هانرى كُربَن، فيلسوف فرانسوى، از مشهورترين صاحب‌نظران در اين رهيافت به شمار مى‌آيد. وى در اين باره مى‌نويسد:

به عقيده من، مذهب تشيّع تنها مذهبى است كه رابطه هدايت الهى را ميان خدا و خلق هميشه زنده نگه داشته و به طور مستمر و پيوسته ولايت را زنده و پابرجا مى‌گذارد. مذهب يهود نبوّت را، كه رابطه‌اى است واقعى ميان خدا و عالم انسانى، درحضرت كليم ختم كرده و پس از آن به نبوّت حضرت مسيح و حضرت محمّد صلى الله عليه و آله اذعان ننموده و رابطه مزبور را قطع مى‌كند و نيز مسيحيان در حضرت عيسى متوقف شدند و اهل سنّت از مسلمانان نيز در حضرت محمّد صلى الله عليه و آله توقّف نموده و با ختم نبوّت در ايشان، ديگر رابطه‌اى ميان خالق و خلق موجود نمى‌دانند. تنها مذهب تشيّع است كه نبوّت را با حضرت محمّد صلى الله عليه و آله ختم‌شده مى‌داند؛ ولى ولايت را، كه همان رابطه هدايت و تكميل مى‌باشد، بعد از آن حضرت و براى هميشه زنده مى‌داند؛ رابطه‌اى كه از اتصال عالم انسانى به عالم الوهى حكايت مى‌كند؛ به واسطه دعوت‌هاى دينى قبل از موسى و دعوت دينى موسى و عيسى و محمّد عليهم السلام، و بعد از حضرت محمّد صلى الله عليه و آله به واسطه همين رابطه ولايت، جانشين وى (به عقيده شيعه) زنده بوده و هست و خواهد بود و اين حقيقتى است زنده كه هرگز نظر علمى نمى‌تواند آن را از خرافات شمرده و از ليست حقايق حذف نمايد. به عقيده من، همه اديان برحق اند و يك حقيقت زنده را دنبال مى‌كنند و همه اديان در اثبات وجود اين حقيقت زنده مشترك‌اند. آرى! تنها مذهب تشيّع است كه به زندگى اين حقيقت، لباس دوام و استمرار پوشانده است.[1]

[1]. ظهور شيعه، مجموعه مصاحبه‌هاى استاد علامه طباطبايى وپروفسور هانرى كربن: ص 7،« امام عصر از منظر پروفسور هانرى كربن»، موعود: ش 14 ص 40.