و ضرورى است. شناخت و كشف اصول، اوّلين گام تربيتى است كه بايد آن را در خود، ايجاد و تقويت كرد و به فعّاليت‌هاى ارزشى ناشى از آن پى برد؛ آنها را لباس عمل پوشاند و از فعاليت‌هايى كه با آن اصل، منطبق نيستند، پرهيز نمود؛ زيرا اصول، متربّى را از فروع، بى‌نياز نمى‌سازد و وى بايد به فروع نيز بپردازد.

امام صادق عليه السّلام در پاسخ‌نامه مفضل بن عمر، به بيان اين حقيقت پرداخته، مى‌فرمايد:

.. فلا يغنى التّمسّك في الأصل بترك الفروع.[1]

... تمسّك به اصول، باعث بى‌نيازى از پرداختن به فروع نمى‌شود.

همچنين پرداختن به فروع و انجام دادن فعّاليت‌هاى تربيتى، بدون توجّه به اصول، مثمر ثمر نيست و انسان را به اهداف عالى تربيتى نمى‌رساند. اين اصول‌اند كه روش‌ها، رفتارها و نوع اعمال فرد را معيّن مى‌كنند. اين‌كه متربّى بايد چه نوع روشى را پيش گيرد، و چه فعّاليت‌هايى را انجام دهد و چگونه همه مراحل تربيت را يكى پس از ديگرى، پشت سر بگذارد تا به هدف قرب الهى نائل شود، اصول است كه وظيفه راهنمايى را به عهده دارد. ازاين‌رو، فعّاليتى كه برپايه اصول انجام نگيرد، از دايره خير و خوبى بيرون است و ارزشمند نيست و سببيتى براى هدف ندارد.

امام محمّد باقر عليه السّلام بارها در مورد كسانى كه بدون داشتن اصول و برخوردارى از صفات نيك، بر مردم چيره مى‌شوند و تعليم و تربيت آنها را به عهده مى‌گيرند، هشدار مى‌دهد و مى‌فرمايد:

آنان واليان جفايند كه از آداب حسنه، به دورند و به دليل برخوردار نبودن از اصول، صاحب نفوسى منحرف و پست هستند و قابليت اين را ندارند كه علم و كمال، از آنها كسب شود. آنان، خود گمراه‌اند و مايه گمراهى ديگران مى‌شوند چيزى كه بر اصل استوار نباشد، هيچ خير و خوبى‌اى در آن نيست.[2]

[1]. بصائر الدرجات، ص 551؛ خاتمة المستدرك، ج 4، ص 120؛ بحار الأنوار، ج 24، ص 292، ح 1.

[2]. الكافى، ج 1، ص 38، ح 5. ترجمه روايت، با توجّه به پاورقى مرحوم علّامه مجلسى، در متن، ذكر شده است.