نقشه 1: نقشه تقريبى كوفه هنگام قيام امام‌حسين عليه السلام‌

شهر كوفه در سال هفدهم هجرى و بر اساس مهندسى ويژه‌اى شكل گرفت، تا هم كانونى باشد براى مهاجران و هم پايگاهى براى پشتيبانى نظامى مناطق وسيعى كه در فراسوى آن، فتح شده بود.

در قرون اخير، توجّه مستشرقانى مانند:

ولهاوزن(Wellhausen) و لامنس(Lammence) به نقشه كوفه جلب گرديد؛ ولى اوّلين فردى كه به ترسيم نقشه دست زد، مستشرق و باستان‌شناس معروف فرانسوى، لويى ماسينيون(Louis Massignon) (1883- 1962 م) بود. وى كتابى به نام‌du plan de Kufa Explication منتشر ساخت، كه ترجمه فارسى آن، جغرافياى تاريخى كوفه‌ ناميده مى‌شود.

بعدها مورّخى تونسى به نام هِشام جَعيط، در تأليف مفصّلى به نام‌Naissance de La Ville Islamique Al /-KUFA : به تصحيح و تكميل كار ماسينيون پرداخت. اين كتاب، با نام: كوفه، پيدايش شهر اسلامى‌، به فارسى ترجمه شده است. نقشه شهر كوفه در دانش‌نامه امام حسين عليه السلام‌ برگرفته از اين كتاب است؛ ولى بر اساس آخرين مطالعات تاريخى و جغرافياى تاريخى، نقاطى مانند:

خانه امام على عليه السلام، منازل كسانى چون:

مختار، هانى، طوعه، و خط سيرها و ... به نقشه افزوده گرديد.

گفتنى است كه كار ماسينيون و هشام جعيط و ادامه آن در نقشه‌ دانش‌نامه امام حسين عليه السلام‌ تقريبى است و آنها را بايد پايه‌اى براى كارهاى كامل‌تر دانست.