نقشه 2: محلّ نبرد جمل و مسير حركت دو سپاه‌

زمان كوتاهى پس از آغاز خلافت امام على عليه السلام، بيعت‌شكنان (طلحه و زبير و ياران آنها) به بهانه گزاردن عُمره، از مدينه خارج شدند و به مكّه رفتند. آنان براى توطئه‌گرى خويش منطقه نظامى بصره را برگزيدند و پس از طىّ مسيرى طولانى، به بصره رسيده، با مكر و حيله بر آن شهر، مسلّط شدند. منطقه «حوأب» در ميانه راه، جايى بود كه عايشه با پارس كردن سگان آن، نزديك بود از ناكِثين (بيعت‌شكنان) جدا شود.

امير مؤمنان عليه السلام در تعقيب آنان، با سپاهى كوچك، از مدينه حركت كرد و پس از طىّ مسيرى موازىِ مسير ناكثين، به منطقه «ذى قار» (ناصريه امروز) رسيد.

ذى قار منطقه‌اى ميان كوفه و بصره بود. امير مؤمنان عليه السلام نمايندگانى به كوفه فرستاد و پس از ملحق شدن دوازده هزار نظامى كوفى به سپاه وى، از ذى قار، به سمت بصره حركت كرد.

نبرد جمل، در جمادى ثانى سال 36 هجرى، يعنى تنها پنج ماه پس از آغاز خلافت امام على عليه السلام، رخ داد.

امير مؤمنان عليه السلام پس از نبرد جمل، كوفه را مركز خلافت قرار داد و ديگر به مدينه باز نگشت.