اعتماد داشته است.[1] طبق اين نقل، وى سؤال ابن ابى‌ليلا را با اعتراف به اين كه نصّ خاصى وجود ندارد، به استناد روايت ديگرى پاسخ داده و به نوعى اجتهاد كرده است.

3. جميل‌بن درّاج‌

وى فقيهى اهل فتوا، از اصحاب فقيه امام صادق و امام كاظم (عليهما السلام)، و در شمار اصحاب اجماع است.[2] روايت او مورد اتفاق است و حتى به جماعتى نسبت داده‌شده كه درباره رُوات قبل از او هم بررسى سند لازم نيست.[3]

صاحب جواهر پس از بيان اين كه طلاق خُلع، احتياج به صيغه طلاق ندارد، مى‌گويد: «اين، مذهب جميل‌بن درّاج است» و سپس به روايات نيز استناد مى‌كند.[4] شيخ‌طوسى هم كه گفته احتياج به صيغه طلاق دارد، برخى از اصحاب ائمّه را به عنوان «متقدّمين» نام برده و ادّعا كرده كه نظر آنان نيز همين بوده است.[5]

همچنين، جميل‌بن درّاج درباره مرتدّ ملّى، از امام باقر و يا صادق (ع) نقل مى‌كند كه «از مرتد مى‌خواهند توبه كند و چنانچه توبه نكرد، كشته مى‌شود». از حضرت پرسيدند: اگر بعد از توبه، دوباره از اسلام برگشت، چه حكمى دارد؟ گفت: «از او مى‌خواهند توبه كند». باز سؤال شد كه اگر بعد از توبه، براى بار سوم برگشت، چه حكمى دارد؟ گفت:

من در اين‌باره چيزى نشنيده‌ام؛ ولى به نظر من، او به منزله زناكار است كه اگر دوبار حدّ خورد و بار سوم مرتكب آن گناه شد، كشته مى‌شود، و اصحاب ما روايت كرده‌اند كه زانى، در نوبت سوم كشته مى‌شود.[6]

[1]. الكافى، ج 5، ص 215، ح 12، تهذيب الأحكام، ج 7، ص 65، ح 282.

[2]. إختيار معرفة الرجال، ص 375، ش 705.

[3]. معجم رجال الحديث، ج 1، ص 61- 59.

[4]. جواهر الكلام، ج 33، ص 2- 5.

[5]. آنان عبارت‌اند از: جعفرو حسن‌فرزندان بن سماعه، على‌بن رباط و ابن‌حذيفه( تهذيب الأحكام، ج 8، ص 98، ذيل ح 328 و ح 329، الإستبصار، ج 3، ص 317، ح 1128).

[6]. قال لم اسمع فى هذا شيئاً، ولكنّه عندى بمنزلة الزانى الّذى يقام عليه الحدّ مرّتين ثمّ يقتل بعد ذلك( الكافى، ج 6، ص 256، باب حد مرتد، ح 5، تهذيب الأحكام، ج 10، ص 137، ح 544).