نام کتاب : اخباريگرى، تاريخ و عقايد نویسنده : بهشتى، ابراهيم جلد : 1 صفحه : 181
من أفتى الناسَ بغير علم ولا هدىً لعنته ملائكةُ الرحمة وملائكة
العذاب ولحقه وزرَ من عمل بفتياه.[1]
كسى كه بدون
علم و يا راهنمايى [از سوى امام] فتوا دهد، فرشتگان رحمت و فرشتگان عذاب، او را
لعن مىكنند، و گناه كسانى هم كه به فتواهاى او عمل كنند، بر گردن اوست.
نيز در
روايتى صحيح آمده است كه امام صادق (ع) به عبدالرحمنبن حجّاج فرمود:
إياك
وخصلتين، ففيهما هلك من هلك: إياك أن تفتى الناس برأيك أو تدين بما لا تعلم.[2]
از دو خصلت
پرهيز كن؛ چراكه هر كه نابود شد، بدين دو سبب نابود شد: بپرهيز از فتوا دادن به
رأى و نظر، و از ديندارى بدون علم.
در ديدگاه
ملا محمّدامين استرآبادى، «فتوا دادن به رأى» آن است كه در آن فتوا، به دليل ظنّى
تمسّك شود.[3] پس اين احاديث، دلالت مىكنند
كه نبايد در حكم شرعى، به ظن بسنده كرد.[4]
شيخانصارى در پاسخى مفصّل به اين دليل، توقّف را در اين اخبار، بر اراده مطلق
رجحان (اعم از وجوب و استحباب) حمل كرده، و هلاكت
را نيز اعّم
از عقاب اخروى و ديگر مفاسد مىداد. وى اين روايات را به سه دسته تقسيم كرده و امر
به توقّف را در هر سهدسته، امر ارشادى دانسته است؛ ارشاد به وجوب عقلى و شرعى
توقّف و يا به استحباب آن.
سه. وجوب
احتياط و پرهيز از شبهات
به باور
اخباريان، ظنّ و گمان، يكى از مصاديق شبهه است و هرگاه درباره احكام الهى شبههاى
پيشآيد، بايد توقّف و احتياط كرد؛ زيرا اجتناب از موضوع
[1]. الكافى، ج 1، ص 42( باب النهى عن القول بغير علم)، ح 3؛ وسائل
الشيعة، ج 18، ص 9( صفات القاضى، باب 4)، ح 1.
[2]. الكافى، ج 1، ص 42، ح 2؛ وسائل الشيعة، ج 18، ص 10( صفات القاضى،
باب 4)، ح 3.