خَشيَةُ اللَّهِ رَأسُ كُلِّ حِكمَةٍ.[1]

بيم از خداوند عز و جل، اساس هر حكمتى است.

حكمت حقيقى، جاذبه‌اى عقلانى بر ضدّ كشش‌هاى نفسانى است‌[2]

كه هر اندازه در جان انسانْ قوّت يابد، به همان اندازه، تمايلات نفسانى در او ضعيف مى‌شوند،[3]

تا آن جا كه كاملًا از بين مى‌روند.[4]

در اين حال است كه عقل به طور كامل، زنده مى‌گردد[5]

و اداره انسان را به دست مى‌گيرد و از آن پس، زمينه‌اى براى انجام دادن كارهاى ناشايست، در وجود انسان، باقى نمى‌مانَد. در نتيجه، حكمت، با عصمت، همراه مى‌گردد[6]

و در نهايت، همه ويژگى‌هاى حكيم و عالِم حقيقى، براى آدمى حاصل مى‌گردد و در بالاترين مراتب علم و حكمت، به والاترين درجات خودشناسى، خداشناسى، امامت و رهبرى دست مى‌يابد.

سرآمد حكيمان‌

پيامبران الهى، سرآمد حكيمانى هستند كه به قلّه‌هاى حكمت علمى، عملى و حقيقى دست يافته‌اند، و از جانب خداوند سبحان، مأمور آموختن علم و حكمت به جامعه بشر شده‌اند.

[1]. حلية الأولياء: ج 2 ص 386، مسند الشهاب: ج 1 ص 59 ح 41.

[2]. اشاره است به روايتى از امام صادق عليه السلام:« الحكمة ضدّ الهوى؛ حكمت، ضدّ هوس است»( الخصال: ص 591 ح 13).

[3]. اشاره است به حديثى از امام على عليه السلام:« كلّما قويت الحكمة ضعفت الشهوة؛ هر گاه حكمت نيرومندگردد، خواسته‌هاى نفسانى ضعيف مى‌شوند»( غرر الحكم: ح 7205).

[4]. اشاره است به حديثى از امام على عليه السلام در وصف مؤمن:« ميتة شهوته؛ خواسته‌هاى نفسش مُرده‌اند»( نهج‌البلاغة: خطبه 193).

[5]. اشاره است به حديثى از امام على عليه السلام در وصف سالك إلى اللَّه:« قد أحيا عقلَه وأمات نفسَه؛ خِردش رازنده كرده و نفسش را ميرانده است»( عيون الحكم والمواعظ: ص 366).

[6]. ر. ك: دانش‌نامه عقايد اسلامى: ج 2 ص 381( معرفت‌شناسى/ بخش پنجم/ فصل سوم: آثار حكمت/ عصمت).