دهد و جايگاه نقد متن در حديث‌پژوهى اسلامى را با رهيافت‌هاى انتقادى غربيان مقايسه كند.[1] مقاله وى كه ترجمه آن در فصل 16 كتابِ حاضر آمده است، نيك نشان مى‌دهد كه در شناخت سير تطوّر نقد حديث اسلامى و روش‌هاى انتقادى مدوّنان جوامعِ حديثى در قرن سوم هجرى، تا چه اندازه به مطالعات جزيى و موردى نيازمنديم.[2]

از مجموع مطالب فوق الذكر خوب پيداست كه مقالات اين كتاب به مضامين خاصى از احاديث نمى‌پردازند، بلكه بيشتر به مسائل انتقادى كلى‌ترى از قبيل شكل، خاستگاه/ منشأ، نقل، حفظ و وثاقت حديث توجه دارند. به گواهى مقالات اين كتاب و ديگر كتاب‌هاى مجموعه حاضر، متون حديثى بر جوانب مختلفى از عقلانيت و فرهنگ اسلامى تأثير گذارده‌اند. در اين مجال اندك، فرصت آن نيست كه حق مطلب را ادا كرده، به درستى نشان دهيم اين متون و منابع چه تأثير عظيمى بر شناخت ما از شكل‌گيرى دنياى كهن اسلام دارند.

اما چنين استفاده‌اى از حديث مستلزم داشتنِ روش‌شناسى‌اى است كه در برخورد با مشكلات فراوان تاريخى، رهيافتى انتقادى و منسجم برگزيند، و از اين طريق به روشى بيانجامد كه بر مطالعات و پژوهش‌هاى حديثى در غرب حاكم شود. هنوز بسيار زود است كه با قطع و يقين به اين پرسش پاسخ دهيم كه آيا بحث و جدل‌هاى كنونى سرانجام به نتيجه خواهد رسيد. بسيارى از محقّقان تا همين چند دهه اخير به متون و منابع حديثى موجود، توجه علمى و پژوهشى چندانى نداشتند، و بخش اعظم اين منابع هنوز هم به ندرت توجه انتقادى كسى را به خود جلب كرده يا اصلًا نكرده است. بيفزاييم كه در اين ميان، وسايل كمك پژوهشى و منابع تازه‌تر با سرعت فراوان در دسترس ما قرار مى‌گيرند.

[1].Noth ,"Gemeinsa mkeiten ".

[2]. اين كار اخيراً با مقاله‌اى از كلود ژيليو و كتابى از اريك ديكنسُن آغاز شده است. نگاه كنيد به:

DdaI ud tnemetiart eL", toilliG edualC* haT el snad ئ A- la bD*

Ar de OabarD", Arabica 14) 4991(, 903- 15; Eeick Dickinson, The Development of Early Sunnite IadDth Criticism.