نباشد، بنابر احتياط بايد به هر جايى از صورت كه ممكن باشد سجده كند.

«مسأله 1095» كسى كه نمى‌تواند پيشانى را به زمين برساند، بايد تا اندازه‌اى كه مى‌تواند خم شود و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى گذاشته و به گونه‌اى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است، ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پاها را به نحو معمول به زمين بگذارد.

«مسأله 1096» كسى كه هيچ نمى‌تواند خم شود، بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند، بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه اگر مى‌تواند قدرى مهر را بلند كند و پيشانى را بر آن بگذارد و اگر با سر يا چشمها نيز نمى‌تواند اشاره كند، بايد در قلب نيّت سجده كند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن، براى سجده اشاره نمايد.

«مسأله 1097» كسى كه نمى‌تواند بنشيند، بايد ايستاده نيّت سجده كند و چنانچه بتواند، بايد براى سجده با سر اشاره كند و اگر نتواند، بايد با چشمها اشاره نمايد و اگر اين را نيز نتواند، در قلب نيّت سجده كند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.

«مسأله 1098» اگر پيشانى بى‌اختيار از جاى سجده بلند شود، چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى سجده برسد و اين يك سجده حساب مى‌شود، چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه و اگر نتواند سر را نگهدارد و بى‌اختيار دوباره به جاى سجده برسد، روى هم يك سجده حساب مى‌شود و اگر ذكر نگفته باشد، بايد بگويد.

«مسأله 1099» انسان مى‌تواند در جايى كه بايد تقيّه كند، بر فرش و مانند آن سجده نمايد و لازم نيست براى فرار از تقيه به مكان ديگر برود، ولى اگر در آن جا چيزى مثل حصير يا سنگ كه سجده بر آن صحيح است وجود داشته باشد و سجده بر آن نيز محذورى نداشته باشد، بايد بر آن سجده كند.

«مسأله 1100» اگر روى چيزى كه بدن روى آن آرام نمى‌گيرد سجده كند، سجده او باطل است، ولى اگر روى تشك پَر يا چيز ديگرى كه بعد از گذاشتن سر و مقدارى پايين‌