در فرهنگ قرآنى، گاه سجده برابرنهاد قرآنى واژه «صلاة» بوده و در آياتى مراد از سجده را همان نماز گفته‌اند؛ اين واژه در متون روايى هم به عنوان جايگزين صلاة به كار رفته است؛[1] چرا كه ويژگى عبادى بودن نماز، به دليل وجود سجده در آن است؛ ازاين‌رو به مكان‌هاى برگزارى نماز در عرف مسلمانان يا به هر محل عبادت،[2] مسجِد اطلاق مى‌شود؛ گاه به پرستشگاه ملل پيشين نيز مسجد اطلاق شده است؛[3] همانند آيه (فَقالُوا ابْنُوا عَلَيْهِمْ بُنْياناً رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلى‌ أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِداً).[4]

معناشناسى‌

«سَجده» از ريشه «س- ج- د» بوده و در لغت به معناى خم شدن، پايين آمدن يا آوردن سر، بدون قرار دادن پيشانى بر زمين‌[5] و زدن پا بر زمين به‌كار رفته است؛ برخى از واژه‌شناسان اصل آن را انحنا و ميل به قصد تعظيم دانسته و هر گونه انحنايى را نسبت به شى‌ء يا شخصى در صورتى كه با قصد تعظيم آن همراه باشد «ساجد» گفته‌اند؛[6] ازاين‌رو در معانى سجده، فروتنى، بر زمين نهادن پيشانى به قصد تعظيم و تكريم در كاربرد براى انسان نيز آمده است.[7]

[1]. مجمع البحرين، ج 2، ص 337.

[2]. لسان العرب، ج 6، ص 175.

[3]. نثر طوبى، ج 1، ص 343.

[4]. كهف: 18.

[5]. لسان العرب، ج 6، ص 177؛ مفردات الفاظ القرآن، ص 396؛ التبيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 148.

[6]. جامع البيان، ج 1، ص 427.

[7]. ترتيب اصلاح المنطق، ص 30؛ لسان العرب، ج 6، ص 175.