جلوه ديگر هوشيارى، در ارتباطهاى سه جانبه است. من با شما و هر دو با شخص سومى آشنا هستيم. يكى در اين ميان، از ديگرى سخن‌چينى مى‌كند و مى‌خواهد يكى از سه نفر را از اين حلقه ارتباط، خارج سازد. هوشيارى در برخورد خردمندانه با پديده زشت سخن‌چينى، ترسيم‌گر هوشيارى در ارتباط و دوستى و نيز موجب استمرار آن است. سخن‌چين، ساحرى اغواگر است كه جامه پند و اندرز به تن مى‌كند و پرده سرّ و حجاب تغافل را مى‌درد و بذر دشمنى مى‌افشاند. از اين رو، به منظور مغلوب نشدن در برابر اين شگرد شيطانى، خداوند در قرآن، ما را از پيروى هر سخن‌چينى، باز داشته است؛ هر كه باشد! و پيشوايان ما نيز دستور تكذيب وراندن سخن‌چين را صادر كرده‌اند؛ خواه خبر راست آورده و يا خبر را هم خود ساخته‌باشد![424]

راهكار پنجم: صداقت و وفادارى‌

در زبان احاديث، صدق و صديق به هم آميخته‌اند و دوستى و محبّت، يادآور صفا و صميميت‌اند، اگر چه كسانى هستند كه دم از دوستى مى‌زنند و به واقع، سوداى سود خود در سر دارند،[425] اما اينان دوستان زبانى‌اند. دوستان قلبى و حقيقى، دل صاف و روشن خود را در دستان بى‌فريب خود مى‌نهند و آن را نثار و ايثار مى‌كنند. اينان، نه دوست را فريب مى‌دهند و نه پيمان مى‌شكنند.[426] اينان، در بازار دوستى، كالاى بى‌عيب آورده‌اند و از وسوسه‌هاى شيطان، رهيده و خود را آزاد ساخته‌اند.

صداقت در دوستى، درستى اين ادعاست كه ما دوست را نه براى منافع خود، كه براى خود او مى‌خواهيم و نه براى بهره‌گيرى، كه براى بهره‌دهى. ارزش دوست نه به جزوه شب آزمون است و نه به اندازه بهاى غذا و توپ فوتبال و كتاب داستان. قيمت دوست به اندازه صداقت و صفا و راستى و درستى او و احترامش به محبّت و

[424]. ميزان الحكمة، ح 20687 و 20707.

[425]. دوستى در قرآن و حديث، ح 544.

[426]. همان، ح 551.