الفصل الخامس عشر: آدابُ الرُّكوعِ‌

253. الإمام عليّ عليه السلام: إنَّ النَّبيَّ صلى الله عليه و آله كانَ إذا رَكَعَ قالَ: اللّهُمَّ لَكَ رَكَعتُ و بِكَ آمَنتُ و لَكَ أسلَمتُ، أنتَ رَبّي، خَشَعَ سَمعي و بَصَري و مُخّي و عَظمي و عَصَبي و مَا استَقَلَّت بِهِ قَدَمي للّهِ رَبِّ العالَمينَ‌[377].

254. ابنُ عَبّاسٍ: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إذا رَكَعَ استَوى، فَلَو صُبَّ عَلى ظَهرِهِ الماءُ لَاستَقَرَّ[378].

255. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ عَليًّا عليه السلام كانَ يَعتَدِلُ فِي الرُّكوعِ مُستَويًا حَتّى يُقالَ: لَو صُبَّ الماءُ عَلى خ ظَهرِهِ لَاستَمسَكَ، و كان يَكرَهُ أن يَحدِرَ رَأسَهُ و مَنكِبَيهِ فِي الرُّكوعِ‌[379].

256. الإمام الباقر عليه السلام: مَن أتَمَّ رُكوعَهُ لَم تَدخُلهُ وَحشَةٌ فِي القَبرِ[380].

257. عنه عليه السلام: إذا أرَدتَ أن تَركَعَ فَقُل و أنتَ مُنتَصِبٌ: «اللّهُ أكبَرُ» ثُمَّ اركَع و قُل: «اللّهُمَّ لَكَ رَكَعتُ و لَكَ أسلَمتُ و بِكَ آمَنتُ و عَلَيكَ تَوَكَّلتُ و أنتَ رَبّي، خَشَعَ لَكَ قَلبي و سَمعي و بَصَري و شَعري و بَشَري و لَحمي و دَمي و مُخّي‌

و عِظامي و عَصَبي و ما أقَلَّتهُ قَدَمايَ غَيرَ مُستَنكِفٍ و لا مُستَكبِرٍ و لا مُستَحسِرٍ، سُبحانَ رَبّيَ العَظيمِ و بِحَمدِهِ» ثَلاثَ مَرّاتٍ في تَرتيلٍ، و تَصُفُّ في رُكوعِكَ بَينَ قَدَمَيكَ تَجعَلُ بَينَهُما قَدرَ شِبرٍ، و تُمَكِّنُ راحَتَيكَ مِن رُكبَتَيكَ، و تَضَعُ يَدَكَ اليُمنى عَلى رُكبَتِكَ اليُمنى قَبلَ اليُسرى، و بَلِّع بأطرافِ أصابِعِكَ عَينَ الرُّكبَةِ، و فَرِّج أصابِعَكَ إذا وَضَعتَها عَلى رُكبَتَيكَ، و أقِم صُلبَكَ، و مُدَّ عُنُقَكَ، و ليَكُن نَظَرُكَ بَينَ قَدَمَيكَ، ثُمَّ قُل: «سَمِعَ اللّهُ لِمَن حَمِدَهُ» و أنتَ مُنتَصِبٌ قائِمٌ «الحَمدُ للّهِ رَبِّ العالَمينَ أهلِ الجَبَروتِ و الكِبرِياءِ، و العَظَمَةُ للّهِ رَبِّ العالَمينَ» تَجهَرُ بِها صَوتَكَ ثُمَّ تَرفَعُ يَدَيكَ بِالتَّكبيرِ و تَخِرُّ ساجِدًا[381].

فصل پانزدهم: آداب ركوع‌

253. امام على عليه السلام: پيامبر هنگامى كه ركوع مى‌كرد، مى‌گفت: خدايا براى تو ركوع كردم و به تو ايمان آوردم و فرمان تو را بردم. تو پروردگار منى. چشم و گوش و مغز و استخوانم، رگ و پى و آنچه پاهايم تحمل مى‌كند (همه تنم) براى پروردگار جهانيان فروتنى و تعظيم مى‌كند.

254. ابن عباس: پيامبر خدا هنگام ركوع، صاف و راست بود به گونه‌اى كه اگر بر پشت حضرت آب ريخته مى‌شد، ثابت مى‌ماند.

255. امام صادق عليه السلام: على عليه السلام در كوع صاف و معتدل بود. حتى گفته مى‌شود: اگر بر پشت حضرت آب ريخته مى‌شد، در همان جا مى‌ماند و پائين انداختن سر و شانه را در ركوع ناپسند مى‌داشت.

256. امام باقر عليه السلام: هر كس ركوعش را كامل بگزارد، گرفتار وحشت قبر نمى‌شود.

257. هرگاه خواستى به ركوع بروى، در همان حال كه ايستاده‌اى تكبير بگو. سپس ركوع كن و سه بار آرام و شمرده بگو: «خدايا براى تو ركوع كردم و تسليم تو هستم و به تو ايمان آوردم و بر تو توكل كردم و تويى‌

پروردگار من. دل و چشم و گوش و مو و پوست و گوشت و خون و استخوان و مغز و رگ و پيم، در برابر تو فروتن است بى‌هيچ امتناع و سركشى و درماندگى. پروردگار بزرگم را تسبيح مى‌كنم و مى‌ستايم». در ركوع دو پايت را در يك رديف و با فاصله يك وجب، مى‌نهى و دو زانويت را در كف دستانت مى‌گيرى و دست راست را بر زانوى راست و پيش از دست چپت مى‌گذارى و با سر انگشتانت برآمدگى زانويت را نيك در بر گير. و هنگامى كه انگشتانت را بر زانو نهادى، آن‌ها را از هم باز كن كمر و گردنت را كشيده و صاف كن و نگاهت به ميان دو قدمت باشد. سپس بگو: «خداوند به هر كه او را مى‌ستايد. گوش مى‌دهد». و در همان حال كه راست ايستاده‌اى: «سپاس پروردگار جهانيان را كه شايسته قدرت و كبريايى است، بزرگى مخصوص به خداست كه پروردگار جهانيان است». صدايت را بدان بلند مى‌كنى و سپس دستهايت را به تكبير بالا مى‌برى و به سجده مى‌افتى.

[377] مسند ابن حنبل: 1/ 252/ 960، السنن الكبرى: 2/ 124/ 2564، سنن الترمذي: 5/ 485/ 3421، سنن النسائي: 2/ 192 كلاهما نحوه و كلّها عن ابن أبي رافع.

[378] المعجم الكبير: 12/ 129/ 12781، المعجم الأوسط: 6/ 22/ 5676 عن أبي برزة الأسلمي؛ معاني الأخبار: 280، دعائم الإسلام: 1/ 162 عن الإمام الصادق عليه السلام.

[379] البحار: 85/ 118/ 27 نقلًا عن الذكرى عن إسحاق بن عمّار.

[380] الكافي: 3/ 321/ 7، ثواب الأعمال: 55/ 1، الدعوات: 276/ 795 كلّها عن سعيد بن جناح.

[381] الكافي: 3/ 319/ 1، التهذيب: 2/ 77/ 289 كلاهما عن زرارة.