يکپارچگی و چند دستگی

موضع گيري در برابر احاديث (اجتهاد) سزاوار است يکسان باشد بعد از اينكه تلاش خلفا در زمينه سازی برای اجتهاد و گسترش آن و پافشاری بر آن روشن شد و معلوم شد که اين کار به جهت مشروعيت بخشی به آنان ـ به عنوان مجتهدانی که اعتراض بر فتاوا و نظرات آنان نارواست ـ بود .

اين امر می‌طلبد كه در احاديثِ روايت شده در اين سياق درنگ ورزيم تا به صدور و عدم صدور آن‌ها از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم اطمينان یابیم .

آيا همه تأويلاتِ مطرح شده ـ در فقه ـ صحيح است؟

آيا اين حديث که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمود : «اختلافِ امّتم رحمت است»[737] به معنايي كه از اين حديث برداشت می‌كنند ، درست است؟

اگر اين سخن درست باشد ، اين قول پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را چگونه تفسير كنيم كه می‌فرمايد :

لا تَخْتَلِفوا ، فإنّ مَن كان قبلكم اخْتَلَفوا فَهَلَكُوا ؛[738] 

اختلاف مكنيد كه پيش از شما اختلاف كردند و هلاك شدند .

و اينكه می‌فرمايد :

سَتَفْتَرِقُ أُمّتي إلی نَيِّف وسبعينَ فرقةً ؛ فرقةٌ ناجيةٌ والباقي في النّار ؛[739] 

به زودي اُمّتم به هفتاد و اندي فرقه ، پراكنده می‌شوند ؛ يك فرقه اهل

[737]. احكام القرآن 2: 314؛ شرح النووي 11: 91؛ الجامع الصغير 1: 48،‌ حديث 288؛ عجلوني در «كشف الخفاء 1: 66،‌ حديث 153» می‌نويسد: بسياري از امامان اهل سنّت پنداشته‌اند كه اين حديث اصلي ندارد.

[738]. صحيح بخاري 2: 349،‌ حديث 2279 (و جلد 3: 1282،‌ حديث 3289 (متن از اينجاست)؛ مسند احمد 1: 411،‌ حديث 3907 ـ 3908؛ مسند ابن جعد 1: 83،‌ حديث 464؛ مسند ابي يعلي 9: 234،‌ حديث 5341.

[739]. مصنّف عبدالرزّاق 10: 156؛ مسند احمد 3: 145،‌ حديث 12501؛ سنن دارمی2: 314،؛ حديث 2518؛ سنن ابی داود 4: 198،‌ حديث 4597؛ سنن ابن ماجه 2: 1322،‌ حديث 3993.