منع از نقل حديث ـ نسبت به عُمَر ـ يك ضرورتِ اجتماعي بود كه شرايط زماني ، خليفه را بر آن واداشت ، و به منزله واكنش منفي و عكس العملي شمرده می‌شد در مقابل ناآگاهي به سخنانِ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بلكه در برابر شناختي كه از نهي پيامبر داشت (آن گاه كه وي سخناني از تورات را نوشت) .

عُمَر با نهي از تدوين حديث ، می‌خواست اجتهاد ورزد . نهي پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را از تأثُّر به نوشته‌های اهل كتاب ، دستاويز خود قرار داد و آن را به منع از نقل حديث و تدوين سنّت ، سرايت داد!

در حالي كه فرق ميان اين دو آشكار است ؛ نهي پيامبر از نوشتن صُحُف اهل كتاب ، بدان جهت بود كه آن‌ها تحريف شده‌اند و اين امر ، ربطي به نهي عُمَر از تدوينِ سنّت ندارد .

حبس مُحدِّثان

براي توضيح اين امر ، متونی را در اين زمينه می‌آوريم .

ذهبي ، از سعد بن ابراهيم ، از پدرش آورده است كه :

عُمَر سه نفر را زنداني كرد : ابن مسعود ، ابو درداء ، و ابو مسعود انصاري ، به آن‌ها گفت : شما از رسول خدا زياد حديث می‌كنيد ![639]

در كتاب شرف أصحاب الحديث (اثر خطيب) آمده است :

عُمَر پيكي را سوي عبدالله بن مسعود و ابو درداء و ابو مسعود فرستاد ، به آنان گفت : از نقل اين همه احاديث از پيامبر چه منظوري داريد؟! آنان را در مدينه حبس كرد تا اينكه خودش درگذشت .[640] 

حاكم از سعد بن ابراهيم ، از پدرش ، روايت كرده است كه :

عُمَر به ابن مسعود و ابو درداء و ابو ذر گفت : قصدتان از نقلِ

[639]. المحدّث الفاضل 1: 553؛ تذكرة الحفّاظ 1: 7؛ حجيّة السنّة: 395.

[640]. المعجم الأوسط 3: 378؛ مجمع الزوائد 1: 149.