آنجا كه گفته اند : «ما نراه إلاّ عبدَ آل محمّد» (او را جز بنده آل محمّد نمی‌دانيم) و بر لزوم صلوات بر آل محمّد در نماز معتقد است (و شواهد ديگر) با تحليلي كه درباره‌اش گفته‌اند ، هماهنگي ندارد . خبرِ رسيده از او باید بر تقيه و مصلحت و . . . حمل شود .

بنابراين ، ما قول هفتم را به كلي انكار نمی‌كنيم و در عين حال ، آن را به طور مطلق صحيح نمی‌دانيم و سبب اساسي را منحصر در آن نمی‌انگاريم ، بلكه آن را نزديک به صواب وبيانگر بخشی از انگيزه منع می‌شماريم .

اكنون زمانِ بحث از سببِ واقعي جلوگيری ابوبکر و عُمَر از تدوين حديث است [در اين راستا] بايد دريابيم چرا خلفا مردم را به قرآن ارجاع می‌دادند؟

ابوبكر می‌گفت : «بَيينَنا وَبَيْنَكم كتابُ الله»[247] (ميانِ ما و شما كتاب خدا هست) و عُمَر می‌گفت : «حَسْبُنا كتابُ الله»[248] (قرآن ما را بسنده است) و «ليس بعدَ كتاب الله شيءٌ» (وراي كتاب خدا چيزي نيست) و . . .

عواملی كه گذشت ، توجيهاتي‌اند كه ابوبكر و عُمَر و بعضي از نويسندگان ، خاورشناسان ، مسلمانان شيعه و سنّي ـ از گذشته‌های دور تا زمان حاضر ـ آورده‌اند ، الآن به آخرين عامل می‌پردازيم ، اميد است كه به دليلِ واقعي اين كار دست يابيم .

[247]. تذكرة الحفّاظ 1: 2 ـ 3؛ حجيّة السنّة: 394.

[248]. مسند احمد 1: 334، حديث 2992؛ مصنّف عبدالرزّاق 5: 438؛ صحيح بخاري 5: 138 (و جلد7، ص9)؛ صحيح مسلم 5: 76.