میکند: ما با این کار، دو گروه را میآزماییم: یکی گروههایی که قلبشان بیمار است و دیگری گروهی دانا که به خدا و آیاتش ایمان دارند، یعنی مداخله شیطان از طریق تحریک مردم بر ضد اهداف پیامبران در گروه نخست، سبب مخالفت آنان با رسولان الهی میگردد؛ در حالی که جریان درباره دیگران بر عکس بوده و بر ثبات و استواری آنان میافزاید. از اینکه مداخله شیطان در خواستههای پیامبران، این دو نوع اثر مختلف (گروهی مخالف با پیامبر و گروهی ثابت و پایدار) را دارد، میرساند که مداخله شیطان به معنای دوم است، یعنی مداخله، از طریق تحریک مردم بر ضد آنان و وسوسه در قلبهای دشمنان و ایجاد موانع بر سر راه هدف آنان، صورت میپذیرد؛ نه اینکه در قلب پیامبران تصرف میکند و اراده و تصمیم آنان را سست میکند.
3. مقصود از محو آثار مداخله چیست؟
اگر معنای مداخله شیطان، تحریک مردم بر ضد مردم است که آنان را از پیشرفت بازمیدارد؛ در این صورت محو و نابودی عمل شیطان به وسیله خدا، اینگونه است که کید و شر آنان را از رسولان خود دفع میکند تا حق بر مؤمنان آشکار شود اینکه برای تیره دلان آزمایشی است؛ هم چنان که در آیه دیگر میفرماید: إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَ الَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا [1]؛ ما پیامبران و کسانی را که به او ایمان آوردهاند در این جهان کمک میکنیم. خلاصه، قرآن در این آیات از سنّت دیرینه و پایدار خدا در میان پیامبران خبر میدهد و آن، تمنای پیشبرد اهداف و آرزوی موفقیت در هدایت مردم از جانب پیامبران است؛ آنگاه نوبت مداخله شیطان و شیطان صفتان، از انس و جن با ایجاد مانع بر سر راه رسولان خدا، فرا میرسد. از آن پس، فرا رسیدن امدادهای الهی و محو