«رضا (محمدرضا) بن محمدصادق فاضل استرآبادی»

فوت1250ه-.ق.

حاجی «ملا رضا»، مشهور به «فاضل استرآبادی»، پدر «ملا محمدباقر»، یکی از علمای بزرگ و صاحب نام «استرآباد» است.

در علم اصول، فقه، رجال و حدیث سرآمد روزگار خود بود. «محمدامین امامی خوئی»، حاجی ملا رضا را علامه راشد، از اجله علما، عظیم المقام و نافذ الامر و الکلام توصیف کرده است.

فاضل استرآبادی گذشته از مقام اجتهاد و توان تدریس در حوزه ی علمیه ی، سخنوری فصیح و بلیغ بود. در خطابه و ارشاد، بیانی بسیار نیکو داشت.

از دوران کودکی و تحصیلات وی آگاهی دقیقی نداریم. اما مسلم است که در «استرآباد» متولد شد و هم در آنجا رشد کرد. پس از فراگیری مقدمات و سطوح، به حوزه های علمیه ی «اصفهان» وعتبات عالیات هجرت کرد.

او در آنجا از محضر درس استادان بزرگ بهره برد و یکی از شاگردان خاص «وحید بهبهانی» بود.

او در «استرآباد» مدرسه ی علمیه به نام «رضویه» و مسجد و آب انبار ساخت. اما مدرسه به دلیل هجوم حوادث ناتمام ماند.

«ملا محمدصالح استرآبادی»، باوجود اینکه همشهری او بود و اندک زمانی پس از حاجی ملا رضا متولد شده است، اما نتوانسته اطلاعات مفصلی از شرح حال وی ارایه دهد.

اما از همان مقدار مختصر توضیحاتش می توان استنباط کرد که منظورش یک تن بوده است؛ زیرا در هردو شرح حال، پس از شرح کلیات، به شهادت وی به دست ترکمانان تصریح دارد.

گذشته از آن نام پدر حاج ملا رضا استرآبادی در برخی منابع و از جمله در فهرست نسخه های خطی، محمدصادق ثبت شده است.

اما مرحوم «آقابزرگ» به نقل از «مظاهر الآثار» «محمدحسن شریعتمداری»، او را «حاجی ملا محمدرضا فوجردی استرآبادی» معرفی کرده است.

بر اساس همین گزارش، «ملا محمدرضا فوجردی استرآبادی» غیر از ملا محمدرضا بن محمدصادق استرآبادی است.

باید دانست که در همه ی گزارش های فوق، معاصر بودن هردو ملا محمدرضا و شهرت آنان از نظر علمی و اجتماعی مورد تاکید قرار گرفته است. اگر دو تن هم نام در یک شهر و عصر با آن همه شهرت وجود داشته باشد، دور از انتظار است که معاصرانش به تفاوت آنها اشاره نکنند.

اگرچه «محمدحسن شریعتمداری»، معاصر با هردو ملا محمدرضا استرآبادی بود، اما او هم به وضوح و تفصیل درباره ی آنها ننوشته است. از سوی دیگر کتابش نیز خطی و غیر قابل دسترس است. از این رو تحقیق کامل در این خصوص نیاز به منابع بیشتر و مستندتر در زمان دیگر دارد.

وی یکی از شخصیت های دینی و علمی بزرگ «استرآباد» که در قرن سیزدهم ه-. ق. زندگی می کرد آثار ذیل را پدید آورده است.