«حمزه بن یوسف سهمی جرجانی»

345-427ه-.ق.

«حمزه جرجانی» یکی از مشهورترین دانشمندان «جرجان» در قرن پنجم ه-. ق. است.

او به سال 345ه-.ق. در یک خانواده علمی و دینی قدم به عرصه ی گیتی نهاد. خاندانش چند پشت از محدثان و عالمان «جرجان» بودند.

پدر، عمو و برادرانش همه محدث و اهل دانش بشمار می رفتند. او خود در تاریخ «جرجان»، شرح حال پدر، جد، عمو و عموی پدرش، همراه با شرح حال تعدادی از بستگانش را آورده است.

گفته می شود نیاکان حمزه به «هشام بن عاص» نسب می رساند. «هشام» برادر کوچک «عمرو عاص» بود. اما او پیش از «عمرو عاص» در «مکه» اسلام آورد و همراه مسلمانان به «حبشه» هجرت نمود.

در برخی منابع تاریخی نوشته اند که هشام پس از بازگشت از سفر «حبشه»، توسط پدر و بستگانش محبوس گردید و نتوانست در هجرت مسلمانان به «مدینه»، آنان را همراهی کند.

از زمان سفر نیاکان حمزه به «جرجان» و انتخاب آن شهر به عنوان محل اقامت، اطلاع دقیقی در دست نیست. ظاهراً نخستین کس از نیاکانش، جد پدرش، «موسی بن ابراهیم» بود که به «جرجان» هجرت نمود و در آن شهر ماندگار شد.

به هر حال حمزه سهمی سومین یا چهارمین نسل از این خاندان است که در «جرجان» زاده شد و هم در آنجا رشد کرد.

او درکودکی نزد پدر و برادرانش تحصیل کرد. آنگاه که توان نوشتن و خواندن را پیدا کرد، به مجلس درس و نقل حدیث حاضر شد.

بنا بر نقل منابع تاریخی، نخستین مجلسی که حمزه سهمی در آن حدیث شنید، مجلس «ابوبکر محمد بن احمد بن اسماعیل صرام» بود. او در این هنگام حدود 10 سال داشت.

«جرجان» در عصر «حمزه سهمی» یکی از شهرهای مهم شمال «ایران» و مرکز علمی بزرگی به شمار می رفت. او در آنجا از استادان و مشایخ بزرگ بهره برد.

اخبار و احادیثی را که در مجالس درس و حدیث می شنید، ثبت و ضبط می کرد. از این رو از همان جوانی مطالب بسیار سودمندی را جمع آوری کرده بود.

به هر حال حمزه ی سهمی یکی از پرکارترین دانشمندان از نظر حضور در درس و مجلس بزرگان و سفر به شهرهای مهم علمی در روزگار خودش به شمار می رود.