نجف به دلیل همسایگی با شهر باستانی حیره، در سرزمین صاحب تمدن و فرهنگ قرار گرفته است. حیره از هزاره اول قبل از میلاد مرکز تمدن لخمی‌ها و آل منذر بود و سابقه درخشانی در عرصه فرهنگ و تمدن داشت. نجف نیز از قِبَل این هم جواری از نعمت فرهنگ و تمدن و آبادانی برخوردار شده است. عرب‌های ساکن این شهر در آن زمان به مذهب مسیحیت گرایش داشتند و کلیساهای زیادی از جمله دیر «مارت مریم» را بنا نهادند که تا عصر اسلام هم چنان باقی بود. [1] 19 بر اساس روایاتی، سابقه تاریخی نجف به دوران طوفان نوح برمی‌گردد که عده‌ای آن را جای به گل نشستن کشتی نوح و محل جدا شدن فرزندان او می‌دانند و نام‌های طور وجودی را برای آن برگزیده‌اند. [2] 20 در عصر اسلامی، نام نجف تنها به سبب فتح و گشایش ایران و عراق در متون تاریخی دیده می‌شود [3] 21 و تا زمان عباسی نام چندانی از آن به چشم نمی‌خورد. از دوران هارون الرشید، به سبب آشکار شدن مرقد امام علی علیه السلام، این شهر بسیاری را به سکونت پیرامون خود راغب کرد. [4] 22 علویان طبرستان از جمله محمد بن زید علوی ضمن ساختن بقعه و بنایی بر مرقد

[1] . آل محبوبه، همان، 1/ 16.
[2] . ابن رسته، الاعلاق النفیسه، 108.
[3] . طبری، تاریخ الطبری، 3/ 360؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، 2/ 144.
[4] . مصاحب، دایرة المعارف فارسی، 2/ 3011.