بقعه و آستان عسکریین، امام هادی و امام حسن عسکری سلام اللَّه علیهما، شهر تاریخی سامراء را در تاریخ به عنوان شهر مذهبی ثبت کرده است. تلاش و همت قابل تقدیر و تحسین خلیفه‌ها و حکم رانان دوره‌های اسلامی و بزرگ مردان دینی و سیاسی برای احیا و توسعه حرم مطهر، آن شهر را زنده نگه داشته است.
امام هادی علیه السلام علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا در دوم رجب 214 در قریه ابواء نزدیک مدینه به دنیا آمد و در عصر متوکل، براساس اجبار او، در 243 ق از مدینه رهسپار سامراء شد. زیرا شنیده بود که در مدینه پیروان و طرف دارانی یافته و او را امام می‌دانند. [1] 602 آن حضرت در مسیر راه خود ابتدا وارد بغداد شد و مورد استقبال فراوان قرار گرفت و آن گاه به سامراء رفت. ایشان در طول دوران امامت تحت نظر متوکل و سپس مستعین و معتز قرار داشت. بیست سال و نه ماه در سامراء اقامت کرد و سرانجام، در روز چهارشنبه 26 جمادی الآخر 254 در منزل خود، کوی معروف به «شارع ابواحمد»، از دنیا رفت. تشییع جنازه ایشان با شکوه فراوان و گریه و شیون دوست دارانش برگزار شد و او را به منزل خود بازگردانده در همان خانه شان به خاک سپردند. [2] 603 این خانه را امام هادی از فرزند یک نصرانی خریده بود و بسیار بزرگ و وسیع بود و ظاهراً تمامی صحن شریف امروزی را در برمی‌گرفت.
براساس منابع، پیکر آن بزرگوار را وسط حیاط خانه‌اش دفن کردند و چندی بعد فرزندش، حسن بن علی ملقب به عسکری (ف 260 ق) را در کنار قبر او به خاک سپردند. [3] 604 این خانه در حلقه پادگان‌های نظامی قرار داشت و زائران و دوست داران آن دو

[1] . ابن خلکان، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، 2/ 435.
[2] . یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، 1/ 513، 535- 536.
[3] . امام حسن بن علی الهادی ملقب به عسکری در هشتم ربیع الثانی 232 ق در مدینه به دنیا آمد و همراه پدربزرگوارش در سن ده سالگی به سامراء مهاجرت کرد. چون ایشان را در تحت الحفظ نگه داشتند به عسکری معروف شد (ابن خلکان، همان، 1/ 373).