نام کتاب : بيان در علوم و مسائل كلى قرآن (فارسي) نویسنده : الخوئي، السيد ابوالقاسم جلد : 1 صفحه : 546
بررسى دلايل اشاعره به وجود كلام نفسى اشاعره
يعنى طرفداران «كلام نفسى» در اثبات آن به دلايلى چند استناد و استشهاد مى
كنند كه اينك ما آن ها را در اينجا مطرح و بررسى مى كنيم:
1- مى گويند: هر متكلم و گوينده اى قبل از سخن گفتن، كلام خويش را در نفس و
درون خود مرتب و منظم مى كند آنگاه سخن مى گويد و كلامش را به وجود مى
آورد و اين كلام لفظى و خارجى از وجود همان «كلام نفسى» كه در درون و ذهن
گوينده وجود دارد، كشف و حكايت مى كند. اين مطلبى است وجدانى كه هر گوينده
اى وجدانا آن را در نفس خود احساس مى كند و «اخطل» شاعر معروف عرب نيز در
شعر خود به اين حقيقت اشاره كرده و مى گويد:
انّ الكلام لفى الفؤاد و انّما* جعل اللّسان على الفؤاد دليلا راستى، كلام شخص در دل اوست و اين زبان، مترجم و نشان دهنده آن است.
پاسخ: از آن چه در پيش گفتيم، پاسخ اين دليل، به خوبى روشن گرديد كه تصوير و
ترسيم كلام در دل، همان تصوير و حضور سخن در ذهن گوينده است كه از آن به
وجود ذهنى تعبير مى كنند و به تمام افعال اختيارى انسان عموميت دارد و
اختصاص به كلام ندارد زيرا هر نويسنده و نقاش هم ناچار است كه عمل خويش را
قبل از انجام آن، در ذهن خود تصور كند و آنگاه به اقدام آن بپردازد، پس اين
گفتار و حقيقت، ربطى به كلام نفسى ندارد تا دليل بر وجود آن گردد.
2- مى گويند: مطلبى را كه در ذهن انسان است، مى توان كلام ناميد و اين نوع نام گذارى و گفتار،
نام کتاب : بيان در علوم و مسائل كلى قرآن (فارسي) نویسنده : الخوئي، السيد ابوالقاسم جلد : 1 صفحه : 546